OWADY WODNE

  

 Wiadomości
 ogólne
 Chruściki
 Chrząszcze
 Pluskwiaki
 różnoskrzydłe
 Ważki
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2003

  

  

  

Wiadomości ogólne

  

Małe zbiorniki wodne są ulubionym miejscem
występowania owadów wodnych

OWADY są najliczniejszą w gatunki gromadą bezkręgowców. W drodze ewolucji przystosowały się do życia prawie we wszystkich środowiskach, w tym i w środowisku wodnym. Do grupy owadów wodnych zaliczamy: ważki Odonata, jętki Ephemeroptera, widelnice Plecoptera, wielkoskrzydłe Megaloptera, chruściki Trichoptera oraz niektóre gatunki: skoczogonków Collembola, pluskwiaków różnoskrzydłych Heteroptera, siatkoskrzydłych Planipennia, muchówek Diptera, błonkówek Hymenoptera, chrząszczy Coleoptera i motyli Lepidoptera. Niektóre owady, jak np. ważki, jętki, czy widelnice, żyją w wodzie tylko jako postacie larwalne, inne, jak np. pluskwiaki wodne, czy niektóre chrząszcze związane są z wodą również podczas swojego dorosłego życia. Owady dorosłe (tzw. imago) oddychają powietrzem atmosferycznym i muszą co pewien czas wypływać na powierzchnię wody. Larwy owadów wodnych nie pobierają tlenu z powietrza lecz z wody, oddychając wyrostkami skrzelowymi, skrzelotchawkami lub całą powierzchnią delikatnego oskórka.

 

Owady odgrywają znaczącą rolę w procesach zachodzących w środowisku wodnym. Niektóre gatunki występując masowo są istotnym elementem w procesie obiegu i przetwarzania materii organicznej, są pokarmem dla wielu innych zwierząt, a gatunki drapieżne wpływają na wielkość populacji innych organizmów wodnych. Człowiek wykorzystuje szereg gatunków owadów wodnych do oceny jakości wody (tzw. bioindykacja). Na podstawie składu gatunkowego, liczebności i struktury zespołów organizmów wodnych dokonywana jest ocena stopnia zanieczyszczenie środowiska, w którym te organizmy żyją. Szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia, a zarazem bardzo przydatne w bioindykacji, są larwy widelnic oraz niektórych gatunków jętek i chruścików.

  

Ważka żółta (Libellula fulva)

Owady wodne Wigierskiego Parku Narodowego występują we wszystkich zbiornikach i ciekach wodnych, począwszy od niewielkich, okresowo wysychających rozlewisk i rowów melioracyjnych do dużych jezior i rzek. Pomimo tak szerokiego rozprzestrzenienia grupa ta poznana jest w niewielkim stopniu i wymaga intensywnych badań.

  

Widelnice Plecoptera są owadami związanymi z wodami płynącymi. Wymagają wody czystej i dobrze natlenionej. Owady dorosłe mają ciało spłaszczone, długie czułki, skrzydła zwykle nieprzezroczyste, tylne większe od przednich i odwłok zakończony dwoma wiciami odwłokowymi. Larwy są podobne do postaci dorosłych, tylko mniejsze i pozbawione skrzydeł. Po kopulacji samce giną, natomiast samice żyją jeszcze przez jakiś czas. W tym czasie samica składa od kilkuset do około 2 tysięcy jaj, które zlepia wydzieliną i przez pewien czas nosi pod odwłokiem, aby następnie złożyć je do wody. Rozwój od jaj do uskrzydlonego owada dorosłego trwa od jednego do trzech lat. Wszystkie młodociane larwy widelnic odżywiają się obumarłą materią organiczną, natomiast starsze larwy żywią się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Owady dorosłe mają uwstecznione narządy gębowe i w trakcie swojego 4-6 tygodniowego życia nie pobierają pokarmu, lecz korzystają z zapasów tłuszczu zgromadzonego w okresie życia larwy.

  

Jętki (Ephemeroptera)

Ważki Odonata - postacie dorosłe są owadami o średnich lub dużych rozmiarach ciała, dużych oczach, krótkich czułkach i często intensywnym, bogatym ubarwieniu. Ważki, zarówno larwy, jak i postacie dorosłe, są drapieżne. W zależności od wielkości ciała larwy ważek odżywiają się mikroorganizmami wodnymi, skorupiakami, płazińcami, obleńcami, owadami wodnymi, narybkiem oraz larwami płazów. Po kopulacji samica składa jaja bezpośrednio do wody, umieszcza je w tkankach roślin wodnych lub w mule.

  

Jętki Ephemeroptera opanowały różne strefy środowisk wodnych, od pokrywających dno osadów, w których drążą chodniki, do strefy roślinności wodnej, gdzie żyją na liściach i łodygach roślin. Larwy odżywiają się głównie glonami i drobnymi cząstkami organicznymi. Owady doskonałe żyją bardzo krótko - od kilku godzin do kilku dni. W tym czasie korzystają jedynie z zapasów nagromadzonym w czasie życia larwalnego. Ich szczątkowy przewód pokarmowy uniemożliwia im pobieranie pokarmu. Po locie godowym samce giną, natomiast samice składają jaja na powierzchni roślin wodnych lub bezpośrednio do wody. Larwy żyją około jednego roku, czasem dłużej.

  

Domek larwy chruścika (Trichoptera)

Chruściki Trichoptera są owadami podobnymi do motyli, jednak ich skrzydła w pozycji spoczynkowej zawsze złożone są dachówkowato na odwłoku. Owady dorosłe odżywiają się nektarem kwiatów. Samica składa jaja w pakietach osłoniętych galaretowatą substancją wprost do wody lub na roślinach pochylających się nad wodą. Rozwój jaja trwa od 2 do 4 tygodni. Poszczególne osobniki chruścików żyją na lądzie zaledwie około 8 dni. Larwy niektórych gatunków chruścików budują domki, utkane z jedwabistego oprzędu obudowanego najróżniejszymi materiałami, takimi jak: kawałki trzciny, igły świerkowe, muszle mięczaków, ziarna piasku, itp. Larwy nie budujące domków przędą specjalne sieci łowne, które rozpinają pomiędzy roślinami wodnymi lub na kamieniach. Odżywiają się, w zależności od gatunku, roślinami, drobnymi zwierzętami wodnymi i obumarłymi szczątkami roślin.

  

  

  

  

Pływak żółtobrzeżek (Dytiscus marginalis)

Chrząszcze wodne Coleoptera aquatica są grupą owadów, które w bardzo różnorodny sposób przystosowały się do życia w środowisku wodnym. U wielu gatunków tylne odnóża zaopatrzone zostały w gęste szczecinki pływne, co sprawia, że owady te doskonale pływają. Owady dorosłe, pomimo oddychania powietrzem atmosferycznym, potrafią długo przebywać pod wodą. Chrząszcze, w zależności od gatunku, odżywiają się pokarmem roślinnym lub zwierzęcym.

  

Pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera są grupą owadów charakteryzującą się kłująco-ssącym narządem gębowym oraz zróżnicowaną budową skrzydeł - przednie skrzydła składają się z części schitynizowanej i części błoniastej, natomiast tylne są całe błoniaste. Niektóre gatunki zasiedlają powierzchnię wody, inne zaś żyją w toni wodnej. Larwy pluskwiaków podobne są do postaci dorosłych, lecz nie mają wykształconych skrzydeł. Pluskwiaki odżywiają się głównie drobnymi żywymi i martwymi organizmami wodnymi.

   

   

 

  

dalej