OWADY WODNE

  

 Wiadomości
 ogólne
 Chruściki
 Chrząszcze
 Pluskwiaki
 różnoskrzydłe
 Ważki
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2003

  

  

  

Pluskwiaki

  

Płoszczyca szara
(Nepa cinerea)

PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE Heteroptera są grupą owadów charakteryzujących się grzbietobrzusznie spłaszczonym ciałem, kłująco-ssącym narządem gębowym oraz zróżnicowaną budową skrzydeł - przednie skrzydła składają się z części schitynizowanej i części błoniastej, natomiast tylne są całe błoniaste. W trakcie ewolucji część pluskwiaków różnoskrzydłych przystosowała się wtórnie do życia w wodzie. Niektóre gatunki zasiedlają powierzchnię wody, inne zaś żyją w toni wodnej. U pluskwiaków wodnych występuje zjawisko nazywane polimorfizmem skrzydeł, które polega na tym, że w obrębie tego samego gatunku mogą występować zarówno osobniki ze skrzydłami lotnymi, jak i w różnym stopniu zredukowanymi. Larwy pluskwiaków podobne są do postaci dorosłych, lecz nie mają wykształconych skrzydeł.

  

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie 30 gatunków pluskwiaków wodnych, co stanowi 46% fauny tych zwierząt znanych w Polsce. Większość gatunków (19) związana jest z tonią wodną. Są to przede wszystkim gatunki należące do rodzin: płoszczycowate, wioślakowate, pluskolcowate i żyrytwowate.

  

Topielnica
(Ranatra linearis)

  

  

  

  

Płoszczycowate Nepidae reprezentowane są w Parku przez dwa gatunki: płoszczycę szarą Nepa cinerea i topielnicę Ranatra linearis. Występują one głównie w wodach stojących i wolno płynących. Dzięki długim rurkom oddechowym znajdującym się na końcu odwłoka mogą przebywać tuż pod powierzchnią wody przez dłuższy czas. Rurka wystaje nad błonkę powierzchniową wody, umożliwiając pobieranie powietrza atmosferycznego. Polują na drobne zwierzęta czatując na nie bez ruchu. Gody odbywają się wiosną. Samica składa na roślinach wodnych jaja zaopatrzone w nitkowate wyrostki oddechowe (6-8 u topielnicy i 2 u płoszczycy). W maju wylęgają się larwy niewiele różniące się wyglądem od postaci dorosłych (przeobrażenie niezupełne) - larwy są mniejsze i posiadają znacznie krótsze rurki oddechowe. Zimują postacie dorosłe.

  

Wioślakowate Corixidae są najliczniejszą gatunkowo (14) grupą pluskwiaków. W Parku występują w różnego rodzaju zbiornikach wodnych. Odżywiają się głównie pokarmem zwierzęcym, który odnajdują przekopując osady denne, zjadają też glony i detrytus. W pływaniu pomagają im odpowiednio przekształcone, wiosłowate tylne odnóża. Potrafią nadać swojemu ciału prędkość, która umożliwia im wyskok ponad powierzchnię wody i zapoczątkowanie lotu. Pod wodą oddychają powietrzem zgromadzonym na powierzchni ciała, pomiędzy delikatnymi włoskami oraz pod skrzydłami. Owady te są lżejsze od wody i dlatego muszą przyczepiać się ostrymi pazurkami do podwodnych przedmiotów, aby nie zostać wypchniętym na powierzchnię wody. Po zużyciu zapasu powietrza muszą wypłynąć na powierzchnię i zaczerpnąć świeżą porcję przy pomocy przetchlinek umieszczonych na tułowiu i odwłoku. Samce niektórych gatunków wioślaków wydają w okresie godowym charakterystyczne, ćwierkające dźwięki. Dźwięk powstaje poprzez pocieranie powierzchni uda przedniego odnóża, pokrytego zgrubieniami, o znajdujące się na głowie rowki. Samica składa na powierzchni roślin wodnych jaja, z których wczesnym latem wylegają się larwy. Zimują jako owady dorosłe, z wyjątkiem rodzaju Micronecta.

  

Pluskolec pospolity
(Notonecta glauca)

Pluskolcowate Notonectidae poruszają się w wodzie grzbietem do dołu, gdyż środek ciężkości ich ciała leży bliżej linii grzbietu. Utrzymują się pod powierzchnią wody opierając się przednimi i środkowymi odnóżami na błonce powierzchniowej. Golenie i stopy tylnych nóg porośnięte są długimi włosami, dzięki czemu powstaje doskonały narząd pływny. Pluskolce dobrze latają, muszą jednak wcześniej osuszyć skrzydła. Zimują w postaci jaj lub jako osobniki dorosłe. Jak u wszystkich pluskwiaków larwy są bardzo podobne do postaci dorosłych.

  

  

  

  

  

Żyrytwowate Naucoridae są u nas reprezentowane przez jeden gatunek - żyrytwę pluskwowatą Ilyocoris cimicoides. Występuje ona we wszelkiego rodzaju zbiornikach bogatych w roślinność wodną. Oddycha powietrzem zgromadzonym na powierzchni ciała pokrytej delikatnymi włoskami. Co jakiś czas musi podpływać pod powierzchnię wody, aby uzupełnić zapas powietrza, wystawiając na zewnątrz koniec odwłoka. Jest doskonałym pływakiem, role wioseł pełnią pokryte włoskami pływnymi tylne odnóża. Samica składa jaja, które przy pomocy pokładełka umieszcza pod skórką roślin wodnych. Zimuje w postaci dorosłej.

  

Para nartników

  

  

  

  

Część gatunków pluskwiaków (11 gatunków występujących w Parku) związana jest z powierzchnią wody – są to tzw. gatunki pleustonowe, do których należą głównie owady z rodziny nartnikowatych i poślizgowatych.

  

  

  

  

  

  

  

  

Na ciele nartnikowatych (Gerridae)
można zaobserwować czerwone
pasożytnicze roztocza.

Nartnikowate Gerridae niemal całe swoje życie spędzają na powierzchni wody, którą opuszczają jedynie na zimę, szukając kryjówki na lądzie. Ich ciało jest od spodu i z boków pokryte gęstymi, krótkimi włoskami o silnych właściwościach hydrofobowych (nie zwilżają się wodą). Nartnikowate poruszają się ruchem ślizgowym wykorzystując powierzchniowe napięcie wody. Z powierzchnią wody stykają się tylną i środkową parą wyjątkowo długich odnóży. Przednia para odnóży wykorzystywana jest przede wszystkim do chwytania zdobyczy - żywych i martwych owadów, znajdujących się na powierzchni wody. Wiosną i wczesnym latem pluskwiaki łączą się w pary. Często jeszcze kilka dni po skojarzeniu się par samica nosi samca na grzbiecie. Jaja składane są pojedynczo lub w pakietach na roślinach wodnych, do których przyczepiane są galaretowatą wydzieliną. Młoda larwa po wykluciu opada na dno, by po jakimś czasie wypłynąć na powierzchnię. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 8 gatunków nartnikowatych, z których do najczęściej spotykanych należy Gerris lacustris.

  

Poślizgowate Hydrometridae żyją w przybrzeżnym pasie roślinności wód stojących i wolno płynących. Mają długie i wysmukłe ciało, uwagę zwraca zwłaszcza długa i wąska głowa. Poruszają się wolno na szczudłowatych nogach. Długie czułki wyglądają jak dodatkowa, czwarta para odnóży. Pary kojarzą się wczesnym latem, po czym samica kilkakrotnie składa jaja. Jaja poślizgów są bardzo długie, samica często przyczepia je do roślin wystających nad powierzchnię wody. Poślizgowate odżywiają się owadami wodnymi. Zimują na lądzie, pod kamieniami lub w innych kryjówkach.

   

   

 

  

dalej