PŁAZY

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony: 
KAJA
 
2003

Płazy - znaczenie i ochrona

Charakterystyka płazów

Płazy są zwierzętami ziemnowodnymi, występującymi w strefie klimatycznej gorącej i umiarkowanej. Posiadają wiele cech wskazujących na przystosowanie się do życia w dwóch środowiskach. Larwy płazów żyją w środowisku wodnym natomiast postacie dorosłe przebywają głównie na lądzie, pozostając jednak w mniejszym lub większym stopniu związane z wodą. Płazy występujące w Polsce należą do dwóch rzędów: płazów ogoniastych (salamandra i traszki) oraz płazów bezogonowych (kumaki, grzebiuszka, ropuchy, rzekotka i żaby).

Płazy charakteryzują się następującymi cechami:

• posiadają cztery kończyny (z wyjątkiem nie występujących w Polsce płazów beznogich), przy czym kończyny przednie zakończone są czterema palcami, tylne pięcioma;

• skóra jest naga i pokryta śluzem - wspomaga w oddychaniu prymitywne płuca, w skórze często obecne są gruczoły jadowe;

• są zwierzętami zmiennocieplnymi, co oznacza, że temperatura ich ciała zależna jest od temperatury otoczenia; w warunkach niekorzystnych (zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura) przechodzą w stan hibernacji;

• są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie może być zewnętrzne bądź wewnętrzne, samce często różnią się wyglądem od samic (dymorfizm płciowy), zwłaszcza w porze godowej;

• rozwój połączony jest z przeobrażeniem (metamorfozą) - z jaja wylęga się larwa (u płazów bezogonowych nazywana kijanką), która oddycha skrzelami i porusza się przy pomocy ruchliwego ogona; po pewnym czasie wyrastają jej kończyny, przy czym u płazów ogoniastych pierwsze pojawiają się kończyny przednie, u bezogonowych zaś tylne; zachodzą też zmiany w budowie narządów wewnętrznych, np. zanikają skrzela, a ich funkcje przejmują płuca; po przeobrażeniu ogon zachowują tylko płazy ogoniaste, u bezogonowych zanika on w krótkim czasie.

Znaczenie płazów

Płazy, odżywiając się głównie owadami, stanowią jeden z ważniejszych czynników utrzymujących równowagę biologiczną w środowisku. Większość płazów wykazuje aktywność nocną i poluje na owady, które znajdują się poza zasięgiem większości ptaków, aktywnych za dnia. Stanowią też źródło wysokiej jakości białka zwierzęcego, w związku z czym są spożywane przez człowieka w wielu krajach. Znacznie rzadziej zdarza się, że obecność płazów może wywierać niekorzystny wpływ na gospodarkę człowieka, np. w stawach rybnych, gdzie zjadają sporą część narybku.

Płazy a człowiek

Obecnie na całym świecie notuje się spadek liczebności płazów, jest to widoczne zwłaszcza w wysoko uprzemysłowionych krajach Europy. Płazy są zwierzętami o dużej wrażliwości na zmiany środowiska. Szczególnie zagrożone są miejsca ich naturalnego rozrodu - niewielkie zbiorniki wodne, które zanikają lub są przekształcane w wyniku wielu czynników (ocieplenie klimatu, obniżenie poziomu wód gruntowych, zanieczyszczenie środowiska, itp.). Wszystkie krajowe gatunki płazów są w Polsce objęte ochroną ścisłą na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r.).

Ochrona płazów

w Wigierskim Parku Narodowym

Wiele zbiorników wodnych, stanowiących miejsce rozrodu płazów, wysycha przedwcześnie, uniemożliwiając sukces rozrodczy całych populacji. Zjawiska te wskazują na konieczność podejmowania przez służby Parku efektywnych działań ochronnych, mających na celu m.in. zachowanie naturalnych siedlisk występowania płazów oraz ograniczenie śmiertelności tych zwierząt. Dzięki pomocy finansowej fundacji krajowych i zagranicznych (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, EkoFundusz, Ambasada Królestwa Niderlandów, Duńska Agencja Ochrony Środowiska, GEF, Brytyjski Fundusz KNOW-HOW) możliwe stało się przeprowadzenie działań mających na celu odtworzenie najcenniejszych, pod kątem fauny płazów, zbiorników wodnych na terenie Parku i jego otuliny. Przykład takiej, zakrojonej na szeroką skalę akcji, oglądać można w okolicach wsi Rosochaty Róg, gdzie odtworzono siedem "oczek" wodnych, stanowiących miejsce rozrodu, m.in. traszki zwyczajnej, kumaka nizinnego, grzebiuszki ziemnej i trzech gatunków żab. W celu umożliwienia poznania biologii i ekologii płazów wzdłuż odtworzonych stawów zorganizowano ścieżkę edukacyjną pn. "Płazy", zaopatrzoną w przewodnik, tablice informacyjne, kładkę i pomost. W Sobolewie odtworzono cztery stawy dla rzekotki drzewnej. Obie akcje renaturyzacji stawów zakończyły się dużym sukcesem, przyczyniając się do wzmocnienia lokalnych populacji tych płazów.

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego występuje 12 taksonów płazów, należących do 2 rzędów i 6 rodzin:

1. Traszka grzebieniasta Triturus cristatus
2. Traszka zwyczajna Triturus vulgaris
3. Kumak nizinny Bombina bombina
4. Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus
5. Ropucha szara Bufo bufo
6. Ropucha zielona Bufo viridis
7. Ropucha paskówka Bufo calamita
8. Rzekotka drzewna Hyla arborea
9. Żaba trawna Rana temporaria
10. Żaba moczarowa Rana arvalis
11. Żaba wodna Rana esculenta
12. Żaba jeziorkowa Rana lessonae

Strona główna