5. MORFOLOGIA I ROZPOZNAWANIE (cz. 1)

Raki wyróżnia charakterystyczna budowa ciała złożonego z dwóch zasadniczych części: głowotułowia (cephalothorax) i odwłoka (abdomen). Ciało okrywa mocny pancerz zawierający chitynę wysyconą solami wapnia. Pancerz stanowi doskonałą ochronę, a jednocześnie jest zewnętrznym szkieletem, do którego przytwierdzone są liczne mięśnie. Chitynowy pancerz dorosłego raka szlachetnego przybiera zmienną barwę: od koloru brunatnego do zgniłozielonego. Ubarwienie zmienia się zależnie od temperatury, naświetlenia, podłoża zbiornika wodnego oraz innych czynników środowiska. Wśród barwników przeważają niebieski i czerwony, rzadko występuje brak barwników, wówczas rak jest biały (albinizm). Przy braku barwnika niebieskiego rak ma zabarwienie czerwone (rubinosy). Poszczególne gatunki różnią się między sobą przede wszystkim: kształtem szczypiec, pancerzem grzbietowym i ubarwieniem pancerza członów odwłoka (HEMPEL-ZAWITKOWSKA 2000).

W tabeli 1 zestawiono szczegółowe cechy morfologiczne 5 gatunków raków występujących w Polsce, natomiast w tabeli 2 przedstawiono najistotniejsze cechy różnicujące poszczególne gatunki raków. Rysunek 6 ilustruje wybrane cechy rozpoznawcze u raka, natomiast na rysunku 7 znajdują się rostrum i szczypce u pięciu gatunków raków.

Na brzusznej stronie raka osadzone są członowane dwugałęziste odnóża w liczbie 19 par, w tym na głowotułowiu znajduje się ich 13, a na odwłoku 6 par (rys. 8).

Z każdego segmentu ciała raka wyrasta jedna para odnóży; pełnią one następujące funkcje (w kierunku od przodu ciała ku tyłowi): czuciowe, gębowe, kroczne, rozrodcze i pływne.

Rys. 6. Rak szlachetny (Astacus astacus L.) z wybranymi cechami rozpoznawczymi

Tabela 1. Zestawienie cech rozpoznawalnych (morfometrycznych) raków występujących w Polsce, według TROSCHELA i IN. (1997)

RAK SZLACHETNY Astacus astacus L.	RAK BŁOTNY Pontastacus leptodactylus Esch.	RAK PRĘGOWATY Orconectes limosus Raf.	RAK SYGNAŁOWY Pacifastacus leniusculas Dana	RAK LUIZIAŃSKI Procambarus clarkii Girard

Rys. 7. Rostrum i szczypce pięciu gatunków raków występujących w Polsce

ciąg dalszy