(cz. 1 z 2)

Po dojściu do ścieżki przyrodniczej od strony wschodniej w podłużnym zagłębieniu terenu napotykamy pierwszy staw – miejsce rozrodu kumaka nizinnego, jednego z dwóch gatunków kumaków występujących w Polsce (drugi gatunek – kumak górski, występuje tylko w południowej części kraju).

Kumak nizinny Bombina bombina

nazwa angielska: fire bellied toad

nazwa niemiecka: Rotbauchunke

Z wyglądu kumak przypomina małą ropuchę, jego skóra pokryta jest brodawkami oraz silnie rozwiniętymi gruczołami jadowymi i śluzowymi, brak jednak u tego gatunku charakterystycznych dla ropuch gruczołów przyusznych, tzw. parotydów* (rys. 2). Brak również błon bębenkowych i fałdów gruczołowych. Długość ciała waha się od 4 do 6 cm. Palce tylnych nóg spięte są błoną pływną. Cechą charakterystyczną kumaków jest sercowaty, bądź trójkątny kształt źrenicy oka (rys. 3). Kumak jest zwierzęciem ciepłolubnym, aktywnym głównie w ciągu dnia i najsilniej spośród naszych płazów związanym ze środowiskiem wodnym.

Ubarwienie kumaka jest charakterystyczne i bardzo kontrastowe: grzbiet jest ciemny - brunatny, szary lub oliwkowo-brązowy, pokryty nieregularnymi, ciemniejszymi od tła plamami. Brzuszna strona ciała przybiera kolor ciemno niebieski lub szaro popielaty i pokryta jest nieregularnymi plamami w kolorze pomarańczowym lub czerwonym. Ubarwienie samców jest takie samo jak samic, jednak u samców w okresie godowym występują tzw. modzele godowe* – czarno zabarwione zgrubienia na dwóch pierwszych palcach przednich nóg i na przedramieniu. Ponadto brodawki skórne samców zakończone są ostro, podczas gdy samic – tępo.

Ze snu zimowego kumak budzi się w kwietniu, gody jednak odbywa później – w maju, czerwcu, a czasem i w lipcu. Samiec w okresie godowym posiada zdolność wydawania głosu przy pomocy parzystych wewnętrznych worków powietrznych, umieszczonych w dnie jamy gębowej. Wydaje charakterystyczne „metaliczne” dźwięki, przypominające monotonne stęknięcia lub wielokrotnie powtarzaną głoskę „U”. Przed wydaniem głosu samiec silnie nadyma płuca, przyjmując przy tym kształt nadmuchanego balonika (rys. 4). Następnie powietrze przechodzi do worków znajdujących się w jamie gębowej, skąd jest rytmicznie przepychane do płuc i z powrotem, co powoduje powstawanie dźwięków. Samiec łączy się z samicą w parę często dopiero po odbyciu walki z rywalami, czasem dwa lub trzy samce wchodzą w tzw. amplexus* z jedną samicą. Jaja składane są w małych pakietach i przyczepiane do pędów roślin wodnych (rys. 5), czasem bezpośrednio na dno zbiornika. Zjawiskiem nietypowym dla płazów jest fakt, że kumaki w czasie godów, nawet w stanie „amplexus” pobierają pokarm. Po 8–10 dniach z jaj wylegają się kijanki (rys. 6). Po okresie intensywnego żerowania osiągają pod koniec lata 3–5 cm długości, po czym przechodzą metamorfozę. Po przeobrażeniu mierzą około 1,5 cm długości. Kumak nizinny zimuje gromadnie w rozpadlinach, norkach i pod liśćmi. Żyje do 20 lat. Jad zawarty w gruczołach skórnych kumaków jest jednym z najsilniejszych spośród jadów produkowanych przez nasze płazy. W poczuciu zagrożenia kumak przyjmuje charakterystyczną pozę, zwaną „refleksem kumaka”: unosi kończyny, pokazując jaskrawo ubarwione powierzchnie wewnętrzne kończyn (rys. 7).

Pokarmem kumaka są głównie zwierzęta wodne, takie jak: pajęczaki wodne, skorupiaki (dafnie, oczliki, małżoraczki), larwy i poczwarki owadów wodnych, natomiast ze zwierząt lądowych głównie: pluskwiaki, mrówki, wije i ślimaki. Ze względu na silnie toksyczną wydzielinę gruczołów jadowych kumaki mają niewielu wrogów naturalnych, do których należy zaskroniec i tchórz.

Kumak nizinny występuje w Europie środkowej i wschodniej, w Polsce pospolity jest na całym obszarze, prócz terenów górskich. Na gody wybiera małe i płytkie zbiorniki wody stojącej, o mulistym dnie i obfitej roślinności wodnej (stawy, glinianki, rowy, rozlewiska wody deszczowej). Na terenie WPN spotykany jest w małych śródpolnych oczkach na gruntach kilku wsi, takich jak: Rosochaty Róg, Królówek, Kaletnik i Piotrowa Dąbrowa.

Z brzegu stawu możesz zaobserwować charakterystyczne dla płytkich zbiorników rośliny (rys. 8), takie jak: żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica, która w stanie świeżym jest trująca dla bydła, pałka szerokolistna Typha latifolia, rzęsa drobna Lemna minor, manna jadalna Glyceria fluitans, jeżogłówka pojedyncza Sparganium emersum i turzyca błotna Carex acutiformis.

Na brzegu występują, m.in.: tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, kiedyś stosowana w zielarstwie i farbiarstwie do produkcji brązowego i żółtego barwnika i kosaciec żółty Iris pseudacorus. Idąc dalej wzdłuż wąskiego zagłębienia terenu napotykasz niewielkie skupisko trzciny pospolitej Phragmites australis, wkraczającej w zarośla wierzbowe. Trzcina tworzy olbrzymi system kłączy - w niektórych wypadkach pas szuwaru okalający jezioro może być jednym osobnikiem - tzn. pochodzić z jednego, olbrzymiego kłącza. Masa kłącza trzciny przewyższa masę jej części nadziemnych.

Widoczny tu płytki zbiornik, porośnięty roślinnością wodną, stwarza optymalne warunki do życia i rozwoju wielu gatunków owadów wodnych, takich jak: ważki, jętki czy chruściki. Larwy tych ostatnich łatwo można odnaleźć, gdyż budują bardzo charakterystyczne domki, w których spędzają całe swoje życie (rys. 9).

Jednymi z najczęściej spotykanych tu owadów są różne gatunki ważek Odonata (rys. 10). Są to owady silnie związane ze środowiskiem wodnym, przy czym w wodzie żyją postacie larwalne, natomiast owady dorosłe prowadzą lądowy tryb życia. Dorosłe ważki polują na inne owady. Lot ważek z podrzędu Anisoptera przypomina lot helikoptera, mogą one gwałtownie zmieniać kierunek lotu, lub zawisać w powietrzu. Larwy ważek posiadają specyficzny aparat gębowy - dolna warga jest silnie rozrośnięta i przekształcona w tzw. „maskę”, stanowiącą narząd chwytny.

ciąg dalszy »

POWRÓT