|
SSAKI
|
|||||||||||||||
Tekst:
|
Gryzonie Rodentia
Nazwa zwierząt należących do tego rzędu jest związana z typem uzębienia. Siekacze gryzoni mają kształt dłutowaty, ciągle rosną, a ostrość zachowują dzięki temu, że szkliwo znajduje się jedynie na przedniej ich powierzchni. Wśród ssaków gryzonie mają największą liczbę potomstwa, które wydają na świat kilka razy w roku.
Gryzonie są zwierzętami wszędobylskimi. Najliczniej występują na nizinach, wzdłuż brzegów lasów, najmniej licznie zasiedlane są przez nie torfowiska oraz wysokie partie gór nad pasmem kosodrzewiny. Liczne gatunki są szkodnikami upraw rolnych i leśnych. Z medycznego i weterynaryjnego punktu widzenia mogą stanowić niebezpieczeństwo, bowiem przyczyniają się do wybuchów chorób zakaźnych.
Bóbr europejski (Castor fiber) jest największym europejskim gryzoniem. Gatunek ten od wczesnego średniowiecza należał do jednych z najpospolitszych zwierząt w naszym kraju. Jednakże wielowiekowa eksploatacja łowiecka, a także przekształcanie naturalnych siedlisk bobrowych doprowadziły do prawie całkowitego wytępienia tego gatunku. Przyjmuje się, że na terenach znajdujących się w obecnych granicach naszego państwa bobry prawie doszczętnie wyginęły w drugiej połowie XIX wieku.
Pierwsze stanowiska bobrowe na terenie obecnie znajdującym się w granicach Wigierskiego Parku Narodowego zarejestrowano przy ujściu rzeki Czarnej Hańczy z jeziora Wigry w latach 1944–1949. W celu ochrony kolejnych rodzin bobrowych zasiedlających brzegi wigierskich jezior i rzek, w latach 1959–1962 utworzono dwa rezerwaty częściowe: „Ostoja Bobrów Stary Folwark” i „Ostoja Bobrów Zakąty”. Wieloletnia ochrona gatunkowa i rezerwatowa bobrów, jak również utworzenie Wigierskiego Parku Narodowego przyczyniły się do stopniowego wzrostu liczebności tych zwierząt i ich migracji na tereny sąsiednie, dając początek obecnej, blisko dziesięciotysięcznej populacji tych zwierząt na Suwalszczyźnie.
Sukces odbudowy liczebności bobra europejskiego w Polsce zawdzięczamy przede wszystkim zaangażowaniu i poświęceniu nieżyjącego już miłośnika i badacza tych zwierząt, prof. Wirgiliusza Żurowskiego. Rozpoczął on bowiem w 1976 roku realizację programu „Aktywna ochrona bobra europejskiego w Polsce”. Głównymi założeniami projektu były: ochrona istniejących stanowisk oraz sztuczne rozsiedlanie bobrów w korzystne dla nich miejsca na terenie całego kraju. Profesor Żurowski opracował koncepcję przesiedleń, technologii odłowów, transportu i wsiedleń, jak również monitoringu losów nowo powstałych populacji.
W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych liczebność bobrów na terenie Wigierskiego Parku Narodowego wynosiła około 250 osobników i wielkość ta do dzisiaj utrzymuje się na jednakowym, stabilnym poziomie. Wszechobecne ślady żerowania bobrów – zgryzy, tamy, żeremia i nory – można spotkać nad Wigrami i innymi jeziorami parku. Bobry możemy obserwować też nad niewielkimi zbiornikami śródleśnymi – „sucharami”, rzekami a nawet nad rowami melioracyjnymi i oczkami śródpolnymi.
Piżmak (Ondatra zibethica) jest typowym gatunkiem ziemno-wodnym. Ten obcy dla naszej rodzimej fauny gryzoń przywędrował w 1929 roku do Polski z Czechosłowacji, gdzie został sprowadzony w 1905 roku z Ameryki Północnej. Ogromna rozrodczość gatunku (3–4 mioty rocznie, do 14 młodych wmiocie), spowodowała ekspansję na tereny środkowej i wschodniej Europy. Ten piżmaczy pochód został powstrzymany między innymi przez inny obcy, amerykański gatunek – drapieżną norkę amerykańską (Mustela vison), która stała się najważniejszym wrogiem piżmaka. Piżmak zamieszkuje brzegi najróżniejszych typów wód. W wysokich brzegach zbiorników wodnych kopie głębokie nory z komorą lęgową i licznymi korytarzami, których wyjścia znajdują się pod powierzchnią wody. Nory zamieszkuje całymi rodzinami, a szereg nor wykopanych w bliskim sąsiedztwie tworzy kolonię. Przed zimą buduje z roślinności wodnej chatki, przypominające kształtem kopce. Służą one piżmakom nie tylko jako schronienie, ale również jako zapas pokarmu podczas trudnego zimowego okresu. Piżmak swoją nazwę zawdzięcza gruczołom piżmowym zlokalizowanym przed gruczołami analnymi. Służą one między innymi samcom do oznaczania rewirów w okresie godowym.
Pomimo sprzyjających warunków środowiskowych piżmak jest gatunkiem stosunkowo rzadko spotykanym na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Jego niewielkie kolonie możemy spotkać między innymi na brzegu Wigier w Obwodzie Ochronnym Powały oraz na obszarze Obwodu Ochronnego Lipniak, gdzie zamieszkuje niewielkie zbiorniki wodne w środowisku śródpolnym.
Karczownik (Arvicola terrestris) zamieszkuje najchętniej brzegi wód i wilgotne łąki, rzadziej ogrody, brzegi lasów i szkółki drzew liściastych. Na brzegu zbiornika wodnego buduje norę, od której prowadzi korytarz wprost do wody, otwierający się pod jej powierzchnią. Nory ziemne składające się z komory gniazdowej, spiżarni i korytarzy, są tym silniej rozbudowane, im bardziej suchy jest teren.
Karczowniki żywią się różnorodnym pokarmem roślinnym, a także drobnymi kręgowcami. Bywa, że podgryzają korzenie drzew i niszczą rośliny uprawne. W przypadku liczniejszego występowania karczowniki mogą powodować pewne szkody w gospodarce człowieka. Karczownik jest zręcznym pływakiem i nurkiem. Podobnie jak inne gryzonie nurkujące, dzięki umiejętności zaciskania warg za siekaczami, posiadł zdolność żerowania na roślinności podwodnej. Zimę spędza w norach oddalonych od wody. Żyje 2 lata.
Nornica ruda (Clethrionomys glareolus) zamieszkuje prawie wszystkie typy lasów. Najchętniej wybiera wilgotne, porośnięte krzewami biotopy. Świetnie wspina się po pniach i gałęziach. Buduje system korytarzy tuż pod powierzchnią ziemi lub w gęstym runie. Ma liczne młode, które są zdolne do rozrodu po 8–9 tygodniach. Nornica jest zasadniczo aktywna nocą, ale wychodzi również za dnia w poszukiwaniu pokarmu. Żywi się nasionami, pąkami drzew, korą, porostami, a czasem pokarmem zwierzęcym. Przy niedoborze pożywienia żeruje na korze młodych drzew i wówczas jest traktowana jako szkodnik, zwłaszcza w szkółkach leśnych.
Mysz leśna (Apodemus flavicollis) jest brązowo-rudym gryzoniem z charakterystyczną żółtą plamą na piersi w kształcie półksiężyca. Jest gatunkiem wykazującym skłonności do sezonowych migracji. Jesienią i zimą odwiedza niekiedy budynki położone w lasach. Aktywna jest głównie nocą. Żywi się nasionami, owocami, grzybami, pędami roślin, pąkami, owadami. Kopie głębokie nory, zajmuje też nory kretów i norników. Buduje również gniazda w spróchniałych pniakach i dziuplach drzew. Bywa, że zasiedla budki ptasie, czasami także wiszące wysoko nad ziemią. Porusza się skokami, podczas ucieczki skacząc na odległość 50–60 cm.
|
||||||||||||||
|
|
|
