SSAKI

  

 Wiadomości
 ogólne
 Ssaki
 owadożerne
 Gryzonie
 Ssaki
 parzystokopytne
 Ssaki
 drapieżne
 Ochrona
 gatunkowa
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Wojciech
Misiukiewicz

Zdjęcia: 
Wojciech
Misiukiewicz
Jan Walencik
Marek
Barszczewski
Lech
Krzysztofiak
Maciej
Romański

Rysunki:
Ewa Przytuła

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2004

  

  

  

Ssaki owadożerne Insectivora

  

Jeż

  

Owadożerne (Insectivora) to niewielkie ssaki, które tworzą najstarszą i najprymitywniejszą grupę ssaków łożyskowych. Owadożerne reprezentują najstarszy rząd wyjściowy dla rzędów bardziej wyspecjalizowanych. Za hipotezą tą przemawia wiele pierwotnych cech tych zwierząt. Na przykład czaszka jest jeszcze bardzo wydłużona, jak u ich przodków. Zęby owadożernych są słabo zróżnicowane. Wszystkie europejskie gatunki, z wyjątkiem jeży, mają pyszczek wyciągnięty w długi, umięśniony ryjek. Półkule mózgowe są u owadożernych jeszcze tak małe, że nie przykrywają całego mózgu i nie tworzą się na nich nawet fałdy. Jądra u większości owadożernych znajdują się stale w jamie brzusznej.

  

Kret

  

  

Życie owadożernych, podobnie jak życie ich ofiar – owadów, uzależnione jest od rodzaju szaty roślinnej, struktury gleby, a u gatunków wodnych – od typu wód. W Polsce żyją przedstawiciele trzech rodzin owadożernych: jeżowate (Erinaceidae), ryjówkowate (Soricidae), kretowate (Talpidae).

  

  

Jedyną bronią jeża są kolce
 - przekształcone włosy

  

  

Jeż (Erinaceus europaeus) jest stosunkowo pospolitym gatunkiem pobrzeży lasów, parków i ogrodów. Spotkać możemy go głównie w nocy i o zmierzchu, młode aktywne są także w ciągu dnia. W dzień ukrywa się w gęstych zaroślach, pod stertami kamieni lub chrustu. Jest samotnikiem. Odżywia się owadami, dżdżownicami, ale zjada też młode gryzonie, płazy i gady. W obliczu niebezpieczeństwa zwija się w kulkę, chroniąc się pod nastroszonymi kolcami, wyrastającymi z grzbietu. Skurcze silnej warstwy mięśniowej umożliwiają napięcie skóry, co powoduje uniesienie kolców do góry. Głowa i nogi są wciągnięte pod czepiec mięśniowy, a całe zwierzę tworzy kolczastą kulę dającą niewielkie szanse atakującemu wrogowi. Kolczasta ochrona jest jednak bezużyteczna do obrony przed pasożytami, bowiem kleszcze, pchły i świerzbowce bardzo często nękają jeże.

  

Jeże zapadają w sen zimowy. Wiosną, wkrótce po przebudzeniu, rozpoczynają się gody. Podczas kopulacji samica układa swoje kolce możliwie płasko. Młode przychodzą na świat zupełnie ślepe i nagie. Kolce rozwijają się bardzo szybko, ale są początkowo ukryte w skórze i bardzo miękkie. Wychowem młodych zajmuje się wyłącznie matka. Młode na ciemnobrązowej piersi mają jasną plamę. W 3 tygodniu życia jeżyki podejmują z matką pierwsze wyprawy, gdy mają 6 tygodni, rozpoczynają samodzielne życie. Niestety bardzo często ludzie zabierają młode jeże do domu. Niejednokrotnie podejmowana z życzliwości próba ich zdrowego przezimowania skazuje je na zagładę. W naturalnym środowisku jeże żyją 8-10 lat.

  

Ryjówka aksamitna

Ryjówka aksamitna (Sorex araneus) jest najpospolitszym gatunkiem rodziny ryjówkowatych. Żyje przede wszystkim w lasach liściastych i mieszanych, lecz spotkać ją można licznie także w ogrodach, na polach uprawnych, a zwłaszcza na miedzach, na wyżynach jak i w dolinach, w pobliżu osiedli ludzkich, a nawet wewnątrz nich, ale niemal zawsze w sąsiedztwie wody. Ryjówka ryje w pulchnej ściółce i mchu chodniki. Wszystkie chodniki połączone są ze sobą korytarzami, które ryjówki aksamitne wykorzystują w trakcie poszukiwania pokarmu. Podobnie jak wszystkie ryjówki jest bardzo żarłoczna. Żywi się owadami, pająkami, ślimakami, dżdżownicami, padliną. Często atakuje zwierzęta większe od siebie. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest szybka przemiana materii – ryjówki żyją 12–15 miesięcy. Są aktywne przez całą dobę. Młode przychodzą na świat w gnieździe miękko wysłanym mchem i liśćmi. W chwili urodzenia ważą około 1 g. Ich naga skóra jest tak cienka, że widać przez nią przeświecające narządy wewnętrzne. Odznacza się wysoką płodnością. Wyprowadza od 2 do 4 miotów w ciągu roku, w miocie jest od 5 do 9 młodych. Jest bardzo pożytecznym gatunkiem w gospodarce rolnej i leśnej.

  

Rzęsorek rzeczek jest bardzo żarłocznym gatunkiem.
W ciągu dnia zjada prawie tyle,  ile sam waży

Rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) jest największym wśród naszych rodzimych ryjówkowatych. Występuje zarówno w wodach nizinnych jak i w rzekach i strumieniach górskich o czystym nurcie i czystym, żwirowatym lub piaszczystym dnie. Jest doskonale przystosowany do życia w wodzie. Powierzchnia palców tylnych jest pokryta szczeciniastym, srebrzystym włosem ułatwiającym pływanie, ogon służy jako ster. Znakomicie nurkuje. Szukając drobnych zwierząt, rzęsorek szpera drobnym ryjkiem w mule i pod kamieniami na dnie. Łowi larwy owadów wodnych, rybki, kijanki, małe żabki, ślimaki. Poluje również na lądzie. Jest aktywny przez całą dobę. Mieszka w norach, które wygrzebuje w miękkim gruncie, w bezpośrednim sąsiedztwie wody lub pod korzeniami drzew. Najchętniej jednak zajmuje na swe kryjówki korytarze kretów czy gryzoni. W stromych brzegach zbiorników wodnych bardzo charakterystyczny wygląd mają otwory wyjściowe nor, opatrzone niewielką platformą, która często wyłożona bywa trawami. Rzęsorki wyprowadzają 2-3 mioty w roku, po 4-8 młodych w miocie. Sześciotygodniowe osobniki są już samodzielne. Młode urodzone wczesną wiosną mogą rozmnażać się jeszcze tej samej wiosny, bowiem dojrzałość płciową uzyskują w 4 miesiącu życia.

  

Podczas kopania podziemnych chodników,
kret co pewien czas wyrzuca wygrzebaną ziemię
na powierzchnię.

Kret (Talpa europaea) jest jednym ze ssaków najlepiej przystosowanych do życia pod ziemią. Najchętniej przebywa na łąkach, polach, w ogrodach, na skraju lasów, czasem wybiera tereny podmokłe, unika jednak terenów piaszczystych. Na terenach swego występowania kopie rozbudowany system podziemnych chodników i nor, wyrzucając co pewien czas wykopaną ziemię na powierzchnię, co możemy obserwować w postaci tzw. kretowisk. Podziemne kopanie umożliwiają mu przednie kończyny, które są przystosowane do rycia w ziemi. Są one bardzo szerokie i mocne, zakończone długimi pazurami. Każdy system korytarzy składa się z dwóch odrębnych pod względem funkcjonalnym części: mieszkalnej i łowieckiej. W części mieszkalnej znajduje się legowisko, wysłane bardzo miękko liśćmi i mchem. Korytarze łowieckie służą kretowi jako drogi i jako pułapki na zwierzęta stanowiące jego pokarm. Jesienią kret często zabezpiecza się przed silnymi mrozami, drążąc głębiej dodatkowe pomieszczenie. Drąży też pomieszczenia drugorzędne – spiżarnie, zawierające zapasy pożywienia. Kret ma bardzo specyficzny sposób przechowywania dżdżownic, uszkadza im bowiem układ nerwowy, a sparaliżowane, lecz żywe dżdżownice znosi do swojej spiżarni. Oprócz dżdżownic kret zjada też chrząszcze i ich larwy, płazy i gady, drobne gryzonie.

   

   

 

  

dalej