|
Nr 2/2004 |
HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA |
|
|
Andrzej Matusiewicz
POCZĄTKI WIGIERSKIEGO KRAJOZNAWSTWA (2)
|
|
|
Zasługami dla krajoznawstwa Wigier i Suwal- szczyzny przewyższa Hoffmana młodszy o 16 lat Kazimierz Jakub Kulwieć (1871–1943). Także dlatego, że zainicjował badania naukowe Wigier i przygotował grunt pod rozwój turystyki. Pochodził z ówczesnej Suwalszczyzny (Turbiszki w pow. kalwaryjskim), był także absolwentem suwalskiego gimnazjum (1892). Ukończył w 1897 roku studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim ze stopniem kandydata nauk przyrodniczych. Rok później poślubił w Suwał- kach Julię Kazimierę Kunegundę Stankiewicz, córkę notariusza Józefa i Teresy ze Stani- szewskich. O Suwalszczyźnie pisał: Od dawna nęciły mię te strony swą uroczą przyrodą, rozmaitością krajobrazów, bogactwem flory, tajemniczością fauny głębin jeziornych, o których najdziwaczniejsze, jeszcze za lat szkolnych zdarzało mi się wśród ludu słyszeć opowieści i baśnie. Odkąd poświęciłem się studiom przyrodniczym, marzeniem moim było przyłożyć od siebie, choć małą cegiełkę do tak powolnie wznoszonego gmachu fizjografii krajowej przez poznanie i opis jednego z najpiękniejszych naszych jezior – jeziora Wigierskiego (Ziemia, 1922 nr 3).
Okładka opracowania Kazimierza Kulwiecia o jeziorze Wigry
Realizację tych marzeń rozpoczął dzięki subsydium Kasy im. Mianowskiego latem 1901 roku wraz ze swym kolegą Kazimierzem Czerwińskim (1869 – po 1945). Rozlokowali się w Tartaku w budynku szkoły. „Rozpakowywanie się i rozlokowywanie naszego inwentarza szło raźno i wesoło: odczuwaliśmy całą powagę i doniosłość chwili – zakładaliśmy, bowiem czasową wprawdzie, lecz pierwszą w naszym kraju stację biologiczną, stację, o której nasze serca zoologiczne tyle marzeń i pragnień od dawna przeżywały”. Obaj byli świeżo po wyjazdach do stacji zagranicznych: Czerwiński w latach 1898–1899, a Kulwieć w 1899–1900 we Francji, Algierze i na Helgolandzie. W końcu lipca 1901 roku odwiedził ich młodszy kolega, Romuald Minkiewicz (1878–1944) – asystent przy katedrze zoologii uniwersytetu w Kazaniu. „Powitaliśmy w nim z najwyższą radością nie tylko przy- jemnego towarzysza i kolegę, ale i zasłużonego już specjalistę, badacza planktonu wód słodkich. W jego, więc towarzystwie urządziliśmy kilka odleglejszych wycieczek na południową część jeziora w celu zebrania planktonu z różnych miejsc”.
|
Binduga na brzegu jeziora Wigry. Pocztówka projektu Mikołaja Winnickiego wydana przez PTK w 1909 roku.
Już podczas tego pierwszego pobytu nad Wigrami młodzi naukowcy dzieląc się „wspom- nieniami z (...) wycieczek na stacje zoologiczne zagraniczne” snuli kolejne marzenia, „że może niedługo, dzięki pomocy ze strony ludzi dobrej woli i rozumiejących doniosłość badań przyrod- niczych, uda się i u nas utworzyć stały przybytek nauki w rodzaju stacji biologicznej, do badań zoologicznych i botanicznych przeznaczonej”.
Przyjeżdżali na Wigry także w kolejnych dwóch latach. W 1903 roku dokonali „szeregu systematycznych pomiarów głębokości jezior należących do systematu wigierskiego”. Relacje z pobytów i wyniki badań zamieścił Kazimierz Kulwieć na łamach Wszechświata (1902 nr 21-23) i Pamiętnika Fizjograficznego (1904 t. XVIII).
Wkrótce po odzyskaniu niepodległości, czyli po 19 latach, spełniło się marzenie młodych naukowców – nad Wigrami powstała stacja hydrobiologiczna. Utworzył ją Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego w Warszawie. Inicjatorem powstania instytutu i pierwszym jego dyrektorem był Kazimierz Białaszewicz (1882–1943) – suwalczanin, absolwent miejscowego gimnazjum. W czerwcu 1920 roku jako organizator stacji przybył do Suwałk wspominany już Romuald Minkiewicz. O dorobku i znaczeniu Stacji dla poznawania Wigier mówi książka Gabriela Brzęka: Stacja Hydrobiologiczna na Wigrach ( Lublin 1988).
Rok później Kazimierz Kulwieć opracował projekt rezerwatu częściowego nad jeziorem Wigierskim. Wraz z Alfredem Lityńskim przed- stawił go 28 grudnia 1921 roku na posiedzeniu Państwowej Komisji Ochrony Przyrody, której przewodniczył Władysław Szafer. „Motywy, specjalnie fizjograficznej natury” Alfreda Lityńskiego uzupełnił wywodami geograficznymi i określił ogólne granice proponowanego rezerwatu. Plan utworzenia rezerwatu na Jeziorze Wigierskim na łamach Ochrony Przyrody w 1924 roku przedstawili Bolesław Hryniewiecki i Alfred Lityński. To marzenie Kazimierza Kulwiecia realizowało się etapami: 1959 – rezerwat „Ostoja Bobrów Stary Folwark”, 1962 – rezerwat „Ostoja bobrów Zakąty”, 1970 – rezerwat „Wądołek”, 1976 – Wigierski Park Krajobrazowy, 1989 – Wigierski Park Narodowy.
Wspólną działalność Kazimierz Kulwieć i Karol Hoffman prowadzili w Polskim Towa- rzystwie Krajoznawczym. W listopadzie 1906 roku obaj, obok Aleksandra Janowskiego, znaleźli się wśród założycieli Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego składających w kancelarii rejenta M. Borkowskiego w War- szawie podpisy pod drugim, skutecznym podaniem o rejestrację Towarzystwa. Zarząd wybrany 3 grudnia 1906 roku tworzyli: Zygmunt Gloger – prezes, Kazimierz Kulwieć i Karol Hoffman – wiceprezesi, Maksymilian Heilpern – skarbnik, Aleksander Janowski – sekretarz i Kazimierz Czerwiński – kustosz.
|
