Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej

 METODYKA POBIERANIA PRÓBEK MAKROFAUNY BEZKRĘGOWEJ (cz.2 z 2)

Uzyskanie danych ilościowych wymaga dokładnej znajomości powierzchni, objętości lub masy (np. roślin) próbki, z której uzyskano określoną liczbę organizmów; dane te pozwalają na określenie liczebności, czyli zagęszczenia (liczba osobników na jednostkę wielkości środowiska, np. na 1 m2 dna, na 100 g świeżej masy roślin, etc.). Próbki ilościowe pobieramy albo ręcznie, ze znanej powierzchni ograniczonej ramką (np. duże małże), albo, najczęściej, przy pomocy różnych typów chwytaczy dna (czerpaczy) o znanej powierzchni chwytnej. Zaliczamy do nich szczękowy chwytacz dna Birge'a-Ekmana (Rys. 3a), który może być stosowany, w głębokich wodach, w wersji na linie i uruchamiany przy pomocy tzw. posłańca (ciężarka z otworem w środku, opuszczanego po linie), lub, w płytkich wodach, w wersji na kiju; umocowane na kiju chwytacze rurowe Szczepańskiego (Rys. 3b) i Morduchaja-Bołtowskiego (Rys.3c) (oba stosowane na twardym dnie, w płytkiej wodzie), a w głębokich wodach i przy miękkim dnie - chwytacz rurowy Kajaka (Rys. 3d). W płytkich, szybko płynących wodach stosuje się np. bentometr Sadowskiego (próbnik Astona) (Rys. 3e) - szeroką, otwartą z obu stron rurę z otworami w bocznych ścianach. Jeden otwór osłonięty jest rzadką siatką metalową, umożliwiającą przepływ wody, drugi zamknięty jest workiem z gęstej siatki; po wbiciu w dno porusza się ręką kamienie na dnie, a woda spłukuje zwierzęta do worka.

W celu uzyskania danych o liczebności fauny na roślinach zanurzonych w przeliczeniu na jednostkę ich masy (świeżej lub suchej) wystarczy pobrać porcję roślin przy pomocy kasarka.

Rys. 3. Przyrządy do pobierania ilościowych próbek makrofauny bezkręgowej: a. Chwytacz dna Birge'a-Ekmana;
b. Chwytacz rurowy Szczepańskiego; c. chwytacz rurowy Morduchaja-Bołtowskiego; d. chwytacz rurowy Kajaka; e. Bentometr

Bardziej nowoczesne metody, opisane w normach ISO to wykorzystanie sztucznych podłoży (Rys. 4a) o znanej powierzchni, eksponowanych w badanych środowiskach na większych głębokościach, oraz użycie specjalnych czerpaczy eżektorowych (Rys. 4b), wypłukujących zwierzęta z dna. Z drugiej strony dla potrzeb określania jakości wód metodą indeksów biotycznych opisano metody niekiedy technicznie bardzo proste, jak choćby metoda pobierania próbek "kopnięciem" (Danish fauna Index) przy pomocy kasarka w płytkich, szybko płynących wodach.

b

a       Rys. 4. a. standardowy zestaw sztucznych podłoży, b.  czerpacz eżektorowy

Pobrane próbki podłoża (osadów, roślin) należy przepłukać na sicie o wielkości otworów 0,4 - 0,5 mm i wyizolować zwierzęta. Oznaczanie należy, o ile to możliwe, prowadzić na żywo, gdyż pewne szczegóły budowy są wówczas łatwiej zauważalne (np. oczy u pijawek). Dla określenia liczebności (zagęszczenia), ale także struktury dominacji i wskaźników zróżnicowania gatunkowego należy oznaczyć i policzyć wszystkie zebrane zwierzęta.

dalej      

Spis treści