3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

Dorota Zaborowska

W celu zabezpieczenie ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2007 roku wykonano następujące zabiegi.

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

• próbnych odłowach samców brudnicy mniszki w 53 pułapki feromonowe, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
• obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano jedynie w obwodach ochronnych: Lipowe (2 szt.) i Wysoki Most (4);
• jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych po raz pierwszy w tym roku nową metodą. Jedna partia kontrolna to 10 powierzchni próbnych o powierzchni 0,5 m² każda, tj. wyznacza się 10 drzew oddalonych od siebie o ok. 35 m zgodnie ze schematem określonym w Instrukcji Ochrony Lasu.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

• wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapki klasyczne (14 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone;
• wykładaniu pułapek feromonowych (274 sztuki). Zastosowano w większości pułapki Theysohna oraz pułapki lejkowe IBL3 i rury Bohregarda. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
• wyszukiwaniu drzew trocinkowych zasiedlonych przez kornika drukarza i inne owady (od początku maja do końca sierpnia). W wyniku tych czynności usunięto 2854 m³ drewna świerkowego i 2084 m³ drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6017 godzin;
• rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (1083 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

• zabezpieczaniu upraw repelentem o nazwie Cervacol na powierzchni 95,69 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;
• mechanicznym zabezpieczaniu upraw na powierzchni ok. 17 ha. Wiosną zdjęto i jesienią ponownie założono 34,5 tys. osłonek spiralnych, założono osłony indywidualne (głównie na dęby i inne gatunki liściaste - 3,5 tys. szt.), systematycznie naprawiano też uszkodzone osłony indywidualne (5,1 tys. szt.);
• wykonaniu nowych grodzeń z użyciem siatki o wys. 2 m (2300 mb), w celu ochrony 2,90 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (414 rbh);
• uprawie 7,16 ha poletek zaporowych (owies, żyto z wyką, rzepak). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakres czynności wymienionych w punktach 1, 2 i 3 od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie.

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały:

• wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych - stan na 30.09.2007 r.;

• karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;

• kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził żadnych zagrożeń na 2008 r.

W 2007 r., podobnie, jak w latach poprzednich, zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w 95% były dotowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, działając zgodnie z Zarządzeniem nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz Zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2007 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w liczbie 91 osobników, w tym 26 jeleni, 15 saren i 50 dzików. Dokonano redukcji 64 osobników (70,3 % założonego planu), w tym:

• 19 jeleni (73% planu redukcji), w liczbie tej ujęto również stwierdzone upadki: byk i cielę potrącone przez samochód (O.O. Powały, Leszczewek) oraz łania, której resztki tuszy znaleziono we wnyku (O.O. Mikołajewo),

• 6 saren (40% planu redukcji),

• 39 dzików (78% planu redukcji), w tym 1 dzik odyniec potrącony przez samochód (w Leszczewku).

Ponadto odstrzelone zostały 4 lisy.

Obliczone teoretycznie plany nie zostały wykonane, ponieważ skala oddziaływania zwierzyny na ekosystemy leśne została uznana za nie budzącą obaw o kondycję tych ekosystemów. Również szkody w uprawach rolnych utrzymywały się na przewidywanym poziomie.

W dniach 5-9 lutego przeprowadzono inwentaryzację zwierzyny metodą liczenia tropów na transektach. Metoda ta była stosowana od 2000 r., z wyjątkiem 2004 r., gdy w całym Rejonie Puszczy Augustowskiej zastosowano metodę pędzeń. Wyniki inwentaryzacji od 2000 r. przedstawiają się następująco:

Tabela 5. Liczebność zwierzyny w latach 2000 - 2007

Od kwietnia do września komisja składająca się z pracowników terenowych parku szacowała szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Powierzchnia zredukowana szkód nieznacznie zmniejszyła się w porównaniu do roku ubiegłego (24,34 ha) i wynosiła 23,99 ha. Natomiast łączna kwota wypłaconych odszkodowań wyniosła 37.982 zł i była znacznie wyższa niż w roku ubiegłym (23.703 zł) z powodu wzrostu cen rynkowych plonów rolnych. Największe szkody wyrządziły jelenie i dziki w uprawach zbóż (13,69 ha pow. zred.), następnie dziki na łąkach i pastwiskach (9,14 ha pow. zred.) Powierzchnia zredukowana uszkodzonych upraw ziemniaków wynosiła 1,16 ha.

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 1999-2007 przedstawia wykres:

Rysunek 1. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 1999-2007

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w lasach parku (uprawach i młodnikach). Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 50,57 ha, z czego na pow. 40,29 ha odnotowano uszkodzenia do 20 %, a na pow. 10,27 ha w przedziale 21-50%. Uszkodzenia powyżej 50 % wystąpiły na nieznacznej powierzchni (0,01 ha). W porównaniu do lat ubiegłych rozmiar szkód w ekosystemach leśnych wyraźnie zmniejsza się, a w stosunku do roku poprzedniego powierzchnia szkód zmniejszyła się o prawie 18 ha.

3.1.3 Hodowla lasu

Piotr Pieczyński

1. Zabiegi ochronne

W roku 2007 wykonano następujące zabiegi ochronne z zakresu hodowli lasu:

• odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń na powierzchni 5,3 ha;
• poprawki i uzupełnienia, na powierzchni 1,36 ha;
• wyprzedzające przygotowanie gleby pod odnowienia w roku 2008 na powierzchni 4,02 ha;
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 43,85 ha;
• czyszczenia wczesne na powierzchni 25,04 ha;
• czyszczenia późne na powierzchni 50,86 ha;
• melioracyjne przygotowanie powierzchni pod odnowienia na powierzchni 4,27 ha.

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Fundacji EkoFundusz i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, w ramach przedsięwzięcia pt: "Przebudowa drzewostanów Wigierskiego Parku Narodowego - etap II". Przedsięwzięcie to obejmowało okres trzech lat (2005-2007). Koszt wykonania wszystkich zadań (hodowla lasu i ochrona upraw przed zwierzyną, począwszy od 2005 roku, wyniósł 597320,33 zł, w tym: NFOŚiGW - 303244,09 zł, EKOFUNDUSZ - 282398,37 zł i środki własne 11677,87 zł. Zrealizowany projekt był kontynuacją przebudowy drzewostanów WPN, rozpoczętej w roku 2000. Wykonane kompleksowe zabiegi ochronne poprawiły odporność drzewostanów na niekorzystne czynniki zewnętrzne i wpłynęły pozytywnie na stabilizację układu ekologicznego ekosystemów leśnych WPN i ich bioróżnorodność.

Rysunek 2. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu (w ha) w latach 1999- 2007

Tabela 6. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2007 r.

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 1999 - 2007

2. Ocena udatności upraw

W 2007 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2003 (ocena w piątym roku istnienia uprawy - ocena końcowa) i z 2006 (ocena w drugim roku istnienia uprawy - ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny udatności upraw dokonanej w roku 2007 przestawiają tabele poniżej.

Tabela 8. Ocena udatności upraw założonych w 2003 roku, ocena końcowa

Tabela 9. Ocena udatności upraw założonych w 2006 roku, ocena wstępna

3.1.4 Pozyskanie i sprzedaż drewna

Wojciech Kamiński

1. Użytki przygodne

W 2007 roku masa drewna usuniętego w ramach przeprowadzonych zabiegów ochronnych (cięć pielęgnacyjnych i przygodnych) wyniosła ogółem 11,71 tys. m³, w tym 11,46 tys. m³ grubizny, co stanowi 97% przyjętego planu.

W ramach cięć przygodnych zaplanowano na 2007 rok pozyskanie w rozmiarze 8,59 tys. m³, wykonano natomiast 8,11 tys. m³. Usunięciu podlegały przede wszystkim gatunki iglaste - złomy i wywroty oraz opanowane przez przypłaszczka, korniki i ścigi. Surowiec liściasty pozostawiano w lesie do naturalnego rozkładu. Podlegał on usunięciu jedynie w przypadku konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych lub jak w przypadku dębu - został opanowany przez owady (opiętki).

Rozmiar zabiegów ochronnych w ramach cięć przygodnych utrzymał się na poziomie podobnym jak w latach 2005 i 2006, czyli ok. 1 m3/ha. Świadczy to dobrej kondycji drzewostanów Parku. Brak wzrostu szkód, szczególnie od czynników biotycznych (owadów, grzybów) potwierdza, że zabiegi związane z utrzymaniem dobrego stanu sanitarnego lasu zostały w minionych latach przeprowadzone prawidłowo. W stosunku do lat ubiegłych nie stwierdzono wzrostu populacji kornika drukarza zagrażającego drzewostanom świerkowym (rys. nr 3) oraz przypłaszczka granatka zasiedlającego sosnę. W ocenie ZOL z Olsztyna na terenie Parku nie występuje również zagrożenie drzewostanów sosnowych ze strony "szkodników" pierwotnych. Obecnie największym zagrożeniem dla drzewostanów Parku są szybko następujące zmiany klimatyczne. W każdej chwili można spodziewać się znacznych szkód spowodowanych silnie wiejącymi wiatrami, czy gwałtownymi burzami. Szczególnie narażony na taki rodzaj szkód jest płytko ukorzeniony świerk, ale coraz starsza, mniej sprężysta sosna również może ucierpieć na skutek działania czynników abiotycznych.

Rysunek 3. Masa zasiedlonego drewna świerkowego w latach 1997-2007

2. Cięcia pielęgnacyjne

Powierzchniowy plan zabiegów trzebieżowych został wykonany w 100%. Ogółem zabiegami pielęgnacyjnymi w 2007 roku objęto powierzchnię 161,56 ha, w tym trzebież wczesna 38,79 ha i trzebież późna 122,77 ha.

W stosunku do przyjętego planu rozmiar masowy na trzebieżach został przekroczony o 3%.

Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) przedstawia tabela poniżej.

Tabela 10. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2007 r.

3. Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

W ciągu roku zarejestrowano i pozostawiono w lesie 1075 sztuk drzew martwych, nie zagrażających sanitarnemu stanowi ekosystemów leśnych.

Tabela 11. Zestawienie drzew pozostawionych do naturalnego rozkładu w 2007 r.

Łącznie w latach 1997 - 2007 wyznaczono i pozostawiono do naturalnego rozkładu 7557 sztuk drzew stanowiących posusz jałowy.

4. Struktura sortymentowa pozyskania

Strukturę sortymentową pozyskania przestawia tabela nr 12.

Tabela 12 Struktura sortymentowa pozyskania w 2007 roku

5. Sprzedaż drewna

W 2006 roku sprzedano ogółem 11,71 tys. m³ drewna. Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela "Sprzedaż drewna" - załącznik nr 10a do analizy. Pozostający, nie sprzedany zapas drewna na koniec analizowanego roku wyniósł 0 m³.

Dalej »