3.9. Ochrona krajobrazu

3.9.1 Zagospodarowanie przestrzenne

Janina Kamińska

W roku 2007 Wigierski Park Narodowy uczestniczył w procesie tworzenia i uzgadniania planów zagospodarowania przestrzennego miejscowości położonych w granicach parku i w jego strefie ochronnej. Dyrektor parku uzgodnił 4 miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego miejscowości położonych w otulinie parku i w 4 przypadkach przedstawiał swoje stanowisko (w sprawach zmiany zapisów obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i przystąpienia do realizacji planu). Zarówno uzgodnienia jak i stanowiska WPN dotyczyły terenu parku i otuliny położonych w gminie Suwałki. Pozostałe gminy nie podjęły prac nad miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego obejmującymi tereny lub strefy ochronne WPN.

Tabela 33. Zestawienie uzgadnianych dokumentów planistycznych w 2007 roku

Poza zawartymi powyżej uzgodnieniami WPN zajął stanowisko w sprawie wyrażenia wstępnej opinii na temat zmiany użytkowania terenów i przeznaczenia ich pod zabudowę letniskową w części wsi Piertanie w pobliżu jeziora Pierty. Zdaniem Wigierskiego Parku Narodowego, ze względu na ochronę krajobrazu i ochronę przyrody (bezpośrednie sąsiedztwo jeziora Pierty) zabudowa planowanego pod inwestycje obszaru jest niedopuszczalna. Biorąc pod uwagę stanowisko WPN Wójt Gminy Suwałki nie podjął dalszych prac związanych z przygotowaniem projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego tego rejonu.

Dla terenów, dla których nie ma obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na obszarze parku i otuliny inwestycje prywatne realizowane są na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Projektowane inwestycje są uzgadniane przez dyrektora parku, zgodnie z zapisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W 2007 roku w Wigierski Park Narodowy zajmował się 114 sprawami dotyczącymi zagospodarowania przestrzennego parku i otuliny, w tym 57 spraw dotyczyło uzgodnień decyzji o warunkach zabudowy. Inne sprawy dotyczące zagospodarowania terenu parku dotyczyły tak jak w latach poprzednich:

• opiniowania zgłaszanych do starostwa inwestycji nie wymagających pozwoleń na budowę,
• informacji o samowolach budowlanych kierowanych do inspektoratów nadzoru budowlanego,
• stanowisk parku i odpowiedzi na zapytania zainteresowanych stron o możliwościach inwestowania na terenie parku,
• inwestycji realizowanych przez WPN.

1. Uzgodnienia decyzji o warunkach zabudowy w otulinie parku

W sprawach o wydanie decyzji o warunkach zabudowy na terenie strefy ochronnej parku WPN przedstawiał swoje stanowisko w 32 przypadkach. Uzgodnione inwestycje położone były na obszarze gmin Suwałki i Krasnopol. Przedmiotem uzgodnień były:

a) rozbudowa siedliska we wsi Studziany Las w gminie Giby i we wsiach Krzywe i Bobrowisko w gminie Suwałki;

b) budowa budynku gospodarczego w Maćkowej Rudzie (2), w gminie Krasnopol oraz we wsiach: Bobrowisko, Lipniak i Płociczno w gminie Suwałki;

c) budowa, rozbudowa lub przebudowa budynku mieszkalnego we wsiach Maćkowa Ruda, Mikołajewo (4) i Remieńkiń, w gminie Krasnopol oraz we wsiach Mała Huta, Nowa Wieś i Sobolewo (5) w gminie Suwałki;

d) budowa zbiornika na gnojówkę w Okuniowcu, silosu i światłowodu w Małej Hucie, budynku garażowo mieszkalnego w Sobolewie oraz ścieżki rowerowej i budynku garażowego w Płocicznie w gminie Suwałki;

2. Uzgodnienia decyzji o warunkach zabudowy w granicach parku

W roku 2007 Park w granicach swojego obszaru zajmował stanowisko w 25 sprawach, związanych z uzgodnieniem decyzji o warunkach zabudowy. Dotyczyły one terenu gmin Suwałki, Nowinka i Krasnopol.

Wydano 4 postanowienia, w których nie uzgodniono inwestycji dotyczących lokalizacji budynków mieszkalnych i siedlisk rolniczych na terenie parku. W przypadku 3 z nich po przedstawieniu negatywnego stanowiska parku nie podejmowano dalszych działań. Jedna sprawa dotycząca lokalizacji siedliska została zaskarżona do Ministra Środowiska i dotychczas jest nierozstrzygnięta. Odmowa uzgodnienia inwestycji wynikała z konieczności ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych parku.

Uzgodnienia wydano w 21 sprawach, z czego:

• 10 spraw dotyczyło budynków mieszkalnych: budowy budynku mieszkalnego w Rosochatym Rogu (2) i Maćkowej Rudzie w gminie Krasnopol; budowy budynku mieszkalnego w Pieraniach, Leszczewie (2), Magdalenowie i Czerwonym Folwarku oraz zmianie sposobu użytkowania budynku gospodarczego na mieszkalny w Cimochowiźnie i Leszczewie w gminie Suwałki;
• 4 sprawy dotyczyły budowy siedliska we wsi Krusznik (2) w gminie Nowinka oraz w Leszczewie i Czerwonym Folwarku w gminie Suwałki;
• 2 sprawy dotyczyły adaptacji istniejących obiektów gospodarczych na cele usługowe Domu Pracy Twórczej w Wigrach, w gminie Suwałki;
• po jednej sprawie dotyczącej: zmiany sposobu użytkowania budynku mieszkalno pensjonatowego na pensjonatowy we wsi Bryzgiel, przebudowy linii energetycznej i budowy budynku mieszkalno - magazynowego we wsi Krusznik w gminie Nowinka; budowy budynku gospodarczego we wsi Maćkowa Ruda w gminie Krasnopol; budowy budynku garażowego we wsi Tartak i szamba we wsi Sobolewo w gminie Suwałki.

Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody tereny wykorzystywane gospodarczo na obszarach parków narodowych objęte są ochroną krajobrazową. Zarówno po uzgodnieniu decyzji o warunkach zabudowy jak i po wejściu w życie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dyrektor parku nie ma możliwości wypowiedzenia się, na etapie wydawania pozwolenia na budowę, na temat powstających inwestycji (np. w sprawie szczegółowej lokalizacji, formy i skali realizowanych obiektów, zastosowanych detali architektonicznych itp.).

3.9.2 Zadrzewienia

Piotr Pieczyński

W 2007 roku Dyrektor WPN-u rozpatrzył 20 spraw dotyczących wycinki drzew z zadrzewień. Cztery sprawy zostały oddalone w związku z brakiem uzasadnienia do podjęcia przez dyrektora parku czynności w trybie art. 83 ust. 1 pkt. 5 ustawy o ochronie przyrody (drzewa poza granicami parku, drzewa na obszarze leśnym, drzewa których wiek nie przekracza 5 lat). W przypadku jednej sprawy zostało złożone zawiadomienie o nielegalnej wycince, bez wymaganych zezwoleń.

Tabela 34. Drzewa wyznaczone w 2007 r. do wycinki na terenie Wigierskiego Parku Narodowego

Łącznie uzgodniono wycinkę 100 szt. drzew. Główne przyczyny usunięcia drzew z zadrzewień w roku 2007 to zabiegi pielęgnacyjne i zagrożenie istniejących obiektów budowlanych. Większość wydanych decyzji zezwalających na wycinkę drzew nakładała na właścicieli nieruchomości obowiązek zasadzenia nowego zadrzewienia z gatunków drzew rodzimych.

3.10 Ochrona wartości kulturowych

Jacek Adamczewski

W 2007 roku na terenie Wigierskiego Parku Narodowego podejmowane były działania mające na celu przywrócenie tradycji bartniczych nad Wigrami (w naszym regionie bartnictwa zakazano w 1834 roku). W skrócie nazwano je projektem "Barcie wigierskie". W dniach 14-17 kwietnia 2007 r. Wigierski Park Narodowy gościł 2 bartników z Parku Narodowego Szulgan-Tasz, z Republiki Baszkirii Federacji Rosyjskiej. Spotkanie było wynikiem współpracy WPN, WWF Polska oraz rosyjskiego WWF Ural. Bartnicy prezentowali, zachowując tradycyjne metody, sposób robienia barci oraz kłód. Przebieg szkolenia był następujący:

• 14 IV 2007 - dokonano lustracji terenu Wigierskiego Parku Narodowego w celu wyznaczenia drzewa przeznaczonego pod barć oraz wyszukania dłużycy do wykonania kłód. Wykonano pierwszą kłodę bartną.
• 16 IV 2007 - dokończono pierwszą kłodę oraz wykonano drugą. Powieszono kłody na drzewach przy ścieżkach edukacyjnych "Las" w Krzywem i "Puszcza" w Wysokim Moście.
• 17 IV 2007 - wykonano barcie na żywej sośnie przy ścieżce "Las".

Wszystkie etapy wykonania kłód i barci były szczegółowo omówione przez baszkirskich bartników. Sporządzono notatki i dokumentację fotograficzną poszczególnych prac.

W szkoleniu brał udział pracownik Wigierskiego Parku Narodowego - Jacek Adamczewski (specjalista do spraw ekosystemów wodnych w WPN) z zamiłowania pszczelarz. Prowadzi własną pasiekę i posiada tytuł mistrza pszczelarstwa.

Projekt "Barcie wigierskie" ma przede wszystkim znaczenie edukacyjne i turystyczne, co już na wstępie pokazało bardzo duże zainteresowanie mediów informacyjnych (telewizja, radio).

W sąsiedztwie barci i kłody ustawiona zostanie tablica edukacyjna, opracowana m.in. przez osobę uczestniczącą w szkoleniu. Zakupiony został także zestaw narzędzi służący do wykonywania barci i kłód oraz ich obsługi. Narzędzia prezentowane są w Ekspozycji Etnograficznej. Zarówno barć jak i kłoda zostały już naturalnie zasiedlone (V-VI) przez roje pszczół najprawdopodobniej wyrojonych z pobliskich pasiek. W 2008 roku planowane jest jeszcze wykonanie i powieszenie 3 kłód.

W dniach 15-23.09.2007 Jacek Adamczewski wziął udział w wyjeździe szkoleniowym do Parku Narodowego Szulgan-Tasz w Baszkirii. Była to kontynuacja działań podjętych w kwietniu 2007 r. a związanych z przywróceniem bartnictwa. Głównym celem wyjazdu była nauka "obsługi" barci i kłód bartnych, podbierania miodu i przygotowania barci do zimy. Podczas pobytu w Baszkirii przygotowana została dokładna dokumentacja zdjęciowa i filmowa wszystkich zabiegów związanych z tradycyjnym bartnictwem. Posłuży to przewodnikom i pracownikom Działu Edukacji jako materiał dydaktyczny, co pozwoli na poszerzenie oferty edukacyjnej o tematykę związaną z tradycyjnym bartnictwem.

Jesienią 2007 roku została zdjęta z drzewa i zawieziona do konserwacji kapliczka szafkowa, znajdująca się w oddziale 242b (wieś Czerwony Krzyż, Obwód Ochronny Krusznik). Po naprawie i konserwacji kapliczka powróci na swoje miejsce.

3.11 Ochrona przed szkodnictwem

Antoni Ignatowicz

Głównymi przestępstwami i wykroczeniami z jakimi ma do czynienia Straż Wigierskiego Parku Narodowego, są naruszenia prawa polegające przede wszystkim na:

• kłusownictwie rybackim (art. 27a. ust. 1, ustawy z dnia 18.04.1985 r. z późn. zm. o rybactwie śródlądowym), przez które rozumie się nielegalne połowy ryb sieciami, przy użyciu prądu i przy użyciu ościeni, oraz amatorski połów ryb wędkami bez wymaganego zezwolenia (art. 27; ust. 1 cytowanej ustawy);
• zaborze mienia (art.290 ust. 1 k k.), polegającym na nielegalnym wyrębie i kradzieży drewna;
• kłusownictwie na zwierzynę łowną (marginalnie zdarza się wnykarstwo);
• "dzikiej turystyce" i biwakowaniu poza miejscami do tego celu wyznaczonymi.(art.15, ust. 1, pkt. 23; ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody), jak również palenie ognisk w miejscach nie wyznaczonych (art.15, ust. 1, pkt.10 cytowanej ustawy);
• ruchu pojazdów poza drogami publicznymi (art.15 ust.1 pkt.18 ustawy jw.);
• parkowanie pojazdów w miejscach do tego nie przeznaczonych (art.161 kw.);
• zaśmiecanie lasu (art.162 §1 kw);

Stan osobowy Straży Parku w 2007 r. wynosił 5 osób. Straż Parku wyposażona jest w:

• krótką bojową broń palną (pistolety P-83 "Wanad"),
• ręczne miotacze gazu,
• radiotelefony nasobne typu "Motorola" (GP-340),
• telefony komórkowe,
• kajdanki,
• 2 samochody terenowe typu ŁADA - NIVA,
• łodzie motorowe typu "Harpun" i łódź hybrydowa typu "Okoń" z silnikiem zaburtowym,
• łódź wiosłową z doczepnym silnikiem zaburtowym.

Funkcjonariusze Straży Parku w 2007 roku uczestniczyli w 456 patrolach na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. W wyniku tych patroli strażnicy:

a) wylegitymowali 688 osób, z czego pouczonych zostało 296 osób;

b) znaleźli i podjęli 2 wnyki zastawione przez kłusowników na zwierzynę łowną;

c) znaleźli w wodach WPN, przejęli i zabezpieczyli następujący sprzęt kłusowniczy:

• 61 wontonów,
• 1 żak,
• 5 wędek samołówek,
• 1 sieć typu przestawa,
• 5 sznurów na węgorze,
• 3 pęczki na węgorze,
• 2 łodzie wiosłowe;

d) ujęli na gorącym uczynku:

• 6 kłusowników naruszających art. 27 ust.1 pkt 1 ustawy o rybactwie śródlądowym (wędkowanie bez zezwolenia);
• 3 kłusowników łowiących sieciami - art. 27a ust.1 pkt 1 ustawy jw.;

e) wzięli udział w 6 zasadzkach na kłusowników, z czego 2 zakończyły się ujęciem sprawców

oraz w 2 zasadzkach na złodziei drewna, z czego 1 zakończyła się ujęciem sprawcy.

Od czerwca do września 2007 roku w weekendy miały miejsce wspólne patrole z Policją, w ramach opracowanego rocznego programu pod kryptonimem "Bezpieczna woda". Funkcjonariusze Straży Parku uczestniczyli wspólnie z funkcjonariuszami z KMP w Suwałkach, KPP w Augustowie i KMP w Sejnach w 8 patrolach, w trakcie których:

• ujawniono 4 wykroczenia,
• pouczono 96 osób,
• wylegitymowano 143 osoby,
• ukarano grzywną w drodze mandatu karnego 2 osoby (kierowcę i śmiecącego),
• przeprowadzono 2 interwencje,
• skontrolowano 16 placówek wypoczynku, miejsc biwakowych i kąpielisk,
• skontrolowano 38 jednostek pływających,
• skontrolowano 163 wędkarzy.

Współdziałanie Straży Parku z Policją polegało głównie na działaniach prewencyjnych, ale były również przypadki podjęcia natychmiastowej interwencji. Na skutek szybkiego działania funkcjonariuszy Straży Parku i Policji ujęto 1 kłusownika podczas połowu ryb sieciami w jeziorze Klonek, oraz 1 złodzieja drewna z lasu WPN.

W 2007 roku funkcjonariusze Straży Parku zostali zapoznani (celem utrwalenia wiedzy) z instrukcją alarmową w sprawie postępowania w przypadku zgłoszenia lub stwierdzenia faktu podłożenia ładunku wybuchowego w obiekcie, zostali również przeszkoleni w zakresie ratowania tonących i udzielania pierwszej pomocy medycznej - przed lekarskiej.

Komendant Straży Parku przeprowadził 5 kontroli wewnętrznych Straży Parku pod kątem prawidłowego i zgodnego z Książką Ewidencji Patroli realizowania wyznaczonych zadań przez funkcjonariuszy Straży Parku, oraz kontroli notatników służbowych. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie.

Tabela 35. Szkodnictwo i ochrona przed szkodnictwem w 2007 r.