PRZYSTANEK IV – GENEZA POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI JEZIORA WIGRY

Powiewy cieplejszych wiatrów coraz intensywniej topiły lodowiec. Zmniejszała się jego grubość. Potężne grzmoty wydobywały się z wnętrza lodów. W rozległym obniżeniu terenu lądolód zostawił kolejną lodową bryłę. Początkowo miała długość kilkunastu kilometrów. Wyglądała jak wielka kra lodowa zanurzona w morzu piasku. Pod wpływem ciepła rozpadła się jednak na wielką, nieregularną bryłę zachodnią i dwie mniejsze na wschodzie (etap III, faza III).

Bryła zachodnia pocięta była wieloma głębokimi szczelinami. Z biegiem czasu było to przyczyną następnych podziałów. Ponadto jej powierzchnia zawierała dużo rozległych obniżeń. Do miejsc tych spływała woda, niosąc drobny materiał piaszczysto-żwirowy. Różna głębokość i zasięg szczelin i obniżeń dała po wytopieniu lodów różną wysokość i kształt powstałych tam kemów ( rys. 1). Na obrzeżach brył tworzyły się moreny martwych lodów, a w miejscach zalegania głównych mas lodu powstały misy jezior: Długiego, Okrągłego, Mulicznego, Białego, Czarnego, Mulaczyska, Krusznika, wielu drobnych oczek wytopiskowych (Sucharów), oraz zatok: Wigierki, Słupiańskiej, Przewłokowej, Bielańskiej, Pod Rzeczką i Wygorzele (faza IV). Główny kierunek cofania się lądolodu odbywał się na północny wschód i północ.

Kiedy 12 tysięcy lat temu lodowiec ostatecznie opuścił ten teren, misę jeziora Wigry długo jeszcze wypełniały płaty martwego lodu. Ich topnienie trwało wiele stuleci. W tym czasie na obniżającej się powierzchni brył gromadziła się woda i powstawały osady. Znaczne połacie brył zostały nimi zasypane. Kiedy zrobiło się znacznie cieplej, na powierzchni tak zakonserwowanych lodów wyrosła roślinność tundrowa. Z biegiem czasu z martwych szczątków roślinnych powstały niewielkie pokłady torfu (etap IV). Kiedy lodowe bryły zanikły całkowicie, a w ich miejscu utworzyła się misa jeziora Wigry, torf powstały na powierzchni brył stopniowo opadł na dno (etap V). Przez następne tysiąclecia misa jeziora wypełniała się osadami pokrywając leżący na dnie torf. W ten sposób powstał nietypowy układ warstw mineralno-organicznych na dnie jeziora Wigry, gdzie pod warstwą gytii i innych osadów, zamiast podłoża mineralnego, miejscami leży torf – wspaniałe świadectwo pierwotnej wegetacji roślin na powierzchni zasypanych brył lodowych (etap VI).