kod siedliska: 6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie
(Arrhenatherion elatioris)
Definicja
Antropogeniczne, niżowe i górskie, wysokoproduktywne, bogate florystycznie łąki świeże, użytkowane kośnie.
Charakterystyka
Niżowe i górskie antropogeniczne zbiorowiska użytków zielonych na żyznych, świeżych (niezbyt wilgotnych i nie suchych) glebach mineralnych bez śladów zabagnienia. Łąki gradowe są bogatymi florystycznie, wysokoproduktywnymi, wielokośnymi zbiorowiskami rozwijającymi się na niżu lub niższych położeniach w górach. Cechuje je udział takich traw, jak rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, kupkówka pospolita Dactylis glomerata, stokłosa miękka Bromus hordoraceus i, w górach, knietlica łąkowa Trisetum flavescens. W runi znaczny udział mają wysokie byliny z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), wśród których są: marchew zwyczajna Daucus carota, barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium, pasternak zwyczajny Pastinaca sativa, biedrzeniec wielki Pimpinella major. Niższą warstwę tworzą rośliny dwuliścienne o barwnych kwiatach, takie jak: dzwonek rozpierzchły Campanula patula, koniczyna łąkowa Tńfolium pratense, komonica pospolita Lotus corniculatus, skalnica ziarenkowata Saxifraga granulata, a w górach liczne gatunki przywrotników.
Siedliska te powstały w wyniku wycięcia lasów liściastych i zagospodarowania tych terenów jako łąki kośne. Koszone są zwykle dwa razy w roku oraz umiarkowanie nawożone. Najczęściej występują poza dolinami rzecznymi. Nieraz spotyka się je w dolinach, ale wówczas porastają gleby odwadniane lub znajdują się poza zasięgiem wylewów rzeki. Płaty łąk świeżych wykształcają się zarówno na powierzchniach płaskich, jak i nachylonych, przy różnych ekspozycjach. Porastają żyzne, świeże gleby brunatne lub mady o odczynie zasadowym lub słabo kwaśnym. Łąki świeże w dolinach rzek mogą porastać gleby organiczne. Poziom wody gruntowej waha się, ale nigdy nie dochodzi do samej powierzchni. Jedynie płaty leżące w dolinach rzecznych mogą być sporadycznie zalewane przez wody powodziowe. W Polsce, wśród niżowych i górskich łąk, wyróżnia się cztery zasadnicze podtypy siedliska różniące się od siebie składem florystycznym oraz rozmieszczeniem. Występują wśród nich dwa zbiorowiska górskie i dwa notowane na niżu i niższych położeniach górskich. Ochrona tych siedlisk polega na:
• zachowaniu różnorodności florystycznej łąk świeżych w wyniku stosowania dotychczasowych
(ekstensywnych) form gospodarowania,
• odtwarzaniu zniszczonych łąk poprzez powrót do tradycyjnych metod gospodarowania,
• konserwacji zbiorowisk łąk świeżych polegającej na koszeniu i umiarkowanym ich nawożeniu.
Podział na podtypy
6510-1: Łąka rajgrasowa (owsicowa) (Arrhenatheretum elatioris 38.222)
6510-2: Łąka z wiechliną łąkową i kostrzewą czerwoną (Zbiorowisko Poa pratensis
-Festuca rubra)
6510-3: Reglowa łąka mieczykowo-mietlicowa (Gladiolo-Agrostietum capillaris 38.2331)
6510-4: Ciepłolubna łąka pienińska (Anthyllidi-Trifolietum montani 38.2332)
Umiejscowienie siedliska w polskiej klasyfikacji fitosocjologicznej
Klasa Molinio-Arrhenatheretea półnaturalne i antropogeniczne zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe
na niezabagnionych siedliskach eutroficznych i mezotroficznych
Rząd Arrhenatheretalia elatioris niżowe i górskie zbiorowiska antropogenicznych łąk
na żyznych, świeżych glebach mineralnych bez śladu zabagnienia
Związek Arrhenatherion elatioris łąki wielokośne, gradowe na niżu
i w niższych położeniach w górach
Zespoły i zbiorowiska:
Arrhenatheretum elatioris (=Arrhenatheretum medioeuropaeum) łąka owsicowa
Zb. Poa pratensis-Festuca rubra zb. wiechliny łąkowej i kostrzewy czerwonej
Gladiolo-Agrostietum capillaris reglowa łąka mieczykowo-mietlicowa
Anthyllidi-Trifolietum montani ciepłolubna łąka pienińska
Bibliografia
BARABASZ B. 1994. Wpływ modyfikacji tradycyjnych metod gospodarowania na przemiany roślinności łąk z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Wiad. Bot. 38, 1-2: 85-94.
BASZYŃSKI I, IZDEBSKI K., MALICKI J., UZIAK S. 1968. Wstępne badania nad produkcją wybranych ekosystemów łąkowych w okolicy Sobieszyna nad Wieprzem. Annales UMCS, sec. C, 13,7:67-97.
DIERSCHKE H. 1994. Syntaxonomical survey of Molinio-Arrhenatheretea in Central Europe. Coli. Phytosoc. 23: 387-399.
ELLMAUERT. 1994. Syntaxonomie der Frischwiesen (Mo/inio-Arrhe-natheretea p.p.) in Österreich. Tuexenia 14: 151-168.
FIJAŁKOWSKI D. 1967. Zbiorowiska łąkowo-pastwiskowe Lubelszczyzny. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 74: 29-37.
FIJAŁKOWSKI D. 1991. Zespoły roślinne Lubelszczyzny. Wyd. UMCS, Lublin.
KRYSZAKA. 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Rocz. AR w Poznaniu. Rozpr. Nauk. 314: 1-182.
KUCHARSKI L, MICHALSKA-HEJDUK D. 1994. Przegląd zespołów łąkowych z klasy Molinio-Arrhenatheretea stwierdzonych w Polsce. Wiad. Bot. 38, 1-2:95-104.
KUCHARSKI L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
MICHALIK S. 1990. Rola nieklimaksowych biocenoz w parkach narodowych i rezerwatach. Prądnik 2: 9-16.
MICHALIK S. 1990. Sukcesja wtórna i problemy aktywnej ochrony biocenoz półnaturalnych w parkach narodowych i rezerwatach. Prądnik 2: 175-198.
NOWIŃSKI M. 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warszawa.
OBERDORFER E. 1951. Suddeutsche Pflanzengesellschaften. Pflanzensoziologie 10: 1-311.
POTT R. 1995. The origin of grassland plant species and grassland communities in Central Europe. Fitosociologia 29: 7-32.
TRĄBA C. 1994. Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozprawy Naukowe Akademii Rolniczej w Lublinie 163: 1-102.
Leszek Kucharski, Joanna Perzanowska