Mezo- i mezo-oligotroficzne, słabo kwaśne, neutralne i zasadowe młaki, torfowiska źródliskowe i przepływowe typu niskiego, zasilane przez wody podziemne, zasobne lub bardzo zasobne w zasady, porośnięte przez różnorodne, geograficznie zróżnicowane, torfotwórcze zbiorowiska mszysto-niskoturzycowe (mechowiska), w części z wybitnym udziałem gatunków wapniolubnych, w tym rosnących poza zwartym zasięgiem geograficznym lub w pobliżu jego skraju. W Polsce występują w niższych położeniach górskich i na wyżynach oraz na niżu, głównie w jego północnej części.

Charakterystyka

Torfowiska zasadowe pod względem hydrologicznym należą do torfowisk soligenicznych, tj. zasilanych przez ruchliwe wody podziemne, pochodzące z warstw wodo-nośnych obszarów przyległych. Wody te, w zależności od mineralnego składu utworów geologicznych występujących na trasie przepływu, zawierają różne ilości jonów zasadowych, w tym wapnia. Ilość tego pierwiastka ma decydujący wpływ na odczyn siedliska, który mieści się w przedziale od 6,5 do 8 pH. Zawartość pierwiastków biogennych (głównie fosforu i azotu) jest umiarkowana lub stosunkowo niska.

Poziom wód zasilających torfowiska soligeniczne jest stale wysoki, układa się przy jego powierzchni, występuje nieco ponad nią lub poniżej. Przesycają one roślinność torfotwórczą i zgodnie ze spadkiem terenu przemieszczają się do odprowadzalników. Torfowiska zasadowe mają postać młak, torfowisk źródliskowych i torfowisk przepływowych. Młaki rozwijają się na terenie stosunkowo mocno nachylonym, gdzie nie ma ma dobrych warunków dla tworzenia się większych pokładów torfu i w podłożu powstają jedynie płytkie warstwy gleb torfowo-glejowych. Torfowiska źródliskowe występują w różnych sytuacjach topograficznych, zapewniających długotrwały, równomierny dopływ wód podziemnych, często pod ciśnieniem hydrostatycznym. Zazwyczaj mają formę kopuł lub wałów, które powstały w wyniku naprzemiennego lub równoczesnego odkładania się utworów torfowych i martwic wapiennych (trawertynów lub tufów wapiennych), zbudowanych poza wapniem ze związków żelaza i magnezu. Torfowiska przepływowe rozwijają się u podstawy zboczy w pradolinach, dolinach cieków i mis jeziornych.

Torfowiska zasadowe w Polsce są rozmieszczone nierównomiernie. Koncentrują się w Polsce południowej, w regionach, występowania pasm górskich (sięgają tam do piętra regla dolnego) i wyżyn, w całości lub częściowo zbudowanych ze skał wapiennych. Poza nimi - na obszarach gdzie okruchy tych skał wymieszane są z utworami o innej genezie, np. z polodowcowymi glinami zwałowymi lub lessami powstałymi w strefie peryglacjalnej. Ich wielkość jest bardzo zróżnicowana - od poniżej 1 ha do kilkudziesięciu, wyjątkowo kilkuset ha, i zależy od lokalnych warunków topograficznych oraz hydrogeologicznych. Z reguły wchodzą one w skład większych obszarów torfowiskowych i stanowią elementy kompleksu przestrzennego, niejednorodnego pod względem reżimu wodnego, trofii i roślinności. Kontaktują się z szuwarami, źródliskami, wilgotnymi łąkami, kwaśnymi mechowiskami i mszarami.

Fitocenozy torfowisk zasadowych są zbliżone fizjonomicznie, lecz florystycznie bardzo zróżnicowane, na co wpływ mają głównie zwartość wapnia w zasilających wodach, warunki topograficzne, zasięgi geograficzne części gatunków oraz stan dynamiczny torfowiska i roślinności. Ogólnie zróżnicowanie fitocenotyczne maleje w kierunku północnym, a w górach wraz z wysokością. Zbiorowiska mogą mieć genezę naturalną lub powiązaną z gospodarką człowieka (zmiany warunków hydrologicznych poprzez uruchomienie lub utrudnienie przepływu wód, odlesienie terenu, koszenie, wydobywanie torfu). Dynamika roślinności w warunkach naruszonej równowagi hydrologicznej i odstąpienia od użytkowania jest bardzo wysoka. Przejawia się m.in. rozwojem zbiorowisk zaroślowych, łąkowych, kwaśnych mechowisk, a następnie mszarów przejściowotorfowiskowych.

Roślinność torfowisk zasadowych w Polsce wymaga dalszych badań, zwłaszcza pod względem syntaksonomicznym i powiązań siedliskowo-dynamicznych w ujęciu krajobrazowym.

Podział na podtypy

Podział ma charakter regionalny i wynika ze zróżnicowania warunków topograficznych, geologicznych i hydrogeologicznych, związanych z wiekiem krajobrazu i procesami geomorfologicznymi, w jakich występują torfowiska zasadowe w Polsce. Znajduje to odbicie również w zróżnicowaniu ich roślinności.

7230-1 Młaki górskie

7230-2 Torfowiska zasadowe Polski południowej (z wyłączeniem gór) i środkowej

7230-3 Torfowiska źródliskowe i przepływowe Polski północnej

Umiejscowienie typu w polskiej klasyfikacji fitosocjologicznej

W syntetycznym opracowaniu zawierającym wykaz zbiorowisk roślinnych Polski (Matuszkiewicz 2001) autor zaznacza, że systematyka zbiorowisk występujących na torfowiskach niskich i przejściowych Polski wymaga krytycznej rewizji. Opracowanie takie nie zostało jeszcze wykonane, natomiast w publikacjach materiałowych dotyczących roślinności tych torfowisk udokumentowane jest występowanie na terenie kraju zespołów i zbiorowisk, których nie zawiera synteza Matuszkiewicza, a które niewątpliwie, lub z dużym prawdopodobieństwem, powinny być traktowane jako fitocenotyczne identyfikatory torfowisk zasadowych. Poniższy wykaz obejmuje listę zespołów i zbiorowisk, które dotąd stwierdzono w Polsce na tym typie siedliska. Zarówno ich lista, jak i zaliczenie do jednostek wyższego rzędu mają charakter tymczasowy.

* oznacza jednostkę niewymienioną w opracowaniu Matuszkiewicza,

   a wliczaną przez autorów materiałów źródłowych do klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae.

**oznaczają jednostki i system klasyfikacyjny proponowany przez Pałczyńskiego (1975).

Klasa Scheuchzerio-Caricetea nigrae zbiorowiska torfowisk niskich, przejściowych

i dolinek na torfowiskach wysokich

Rząd Caricetalia davallianae eutroficzne młaki turzycowe

Związek Caricion davallianae eutroficzne młaki turzycowe

Zespół Valeriano-Caricetum flavae (= Valeriano simplicifoliae-Caricetum flavae)

Zespół Caricetum davallianae zespół turzycy Davalla

*Zespół Campylio-Caricetum dioicae zespół złocieńca gwiazdkowatego i turzycy dwupiennej

*Zespół Eleocharitetum quinqueflorae zespół ponikła skąpokwiatowego

*Zespół Ctenidio molluscae-Seslerietum uliginosae zespół grzebieniowca piórkowatego

  i seslerii błotnej

*Zespół Caricetum paniceo-lepidocarpae zespół turzycy prosowatej i turzycy łuszczkowatej

*Zespół Juncetum subnodulosi zespół situ tępokwiatowego

Zbiorowisko Schoenus ferrugineus (=Schoenetum ferruginei) mechowisko złocieńcowe

źródliskowe z marzycą rudą

*Zbiorowisko z Carex buxbaumii zb. turzycy Buxbauma

*Związek Sphagno warnstorfiani-Tomenthypnion

*Zespół Sphagno warnstorfiani-Eriophoretum latifolii zespół torfowca Wamstorfa

  i wełnianki szerolistnej

Rząd Caricetalia nigrae kwaśne młaki niskoturzycowe

Związek Caricion nigrae kwaśne młaki niskoturzycowe

*Zespół Menyantho trifoliatae-Sphagnetum teretis zespół bobrka trójlistnego i torfowca obłego

Rząd Scheuchzerietalia palustris

Związek Caricion lasiocarpae zbiorowiska wąskolistnych turzyc na kwaśnych torfach

Zespół Caricetum lasiocarpae mechowisko z turzycą nitkowatą

Podzespół Caricetum lasiocarpae campylietosum stellati

Zespół Caricetum diandrae mechowisko z turzycą obłą

Podzespół Caricetum diandrae paludelletosum

Podzespół Caricetum diandrae scorpidietosum

*Zbiorowisko Helodium blandowii-Carex acutiformis

**Klasa Carici-Drepanocladetea

**Rząd Caricetalia fuscae

**Związek Calamagrostion neglectae

**Zespół Caricetum caespitosae turzycowisko mszyste z turzycą darniową

**Zespół Calamagrostietum neglectae turzycowisko trawiaste z trzcinnikiem prostym

**Zespół Stellario-Agrostietum caninae turzycowisko trawiaste z mietlicą psią

    i gwiazdnicą błotną

**Zespół Peucedano-Caricetum paradoxae turzycowisko mszyste z turzycą tunikową

**Rząd Caricetalia davallianae

**Związek Caricion davallianae

**Zespół Schoenetum ferruginei mechowisko złocieńcowe źródliskowe z marzycą rudą

**Związek Caricion demissae

**Zespół Scorpidio-Caricetum hudsonii mechowisko złocieńcowe z turzycą sztywną

**Zespół Campylio-Trichophoretum alpini mechowisko złocieńcowe z wełnianeczką alpejską

**Rząd Caricetalia diandrae

**Związek Caricion diandrae

**Zespół Caricetum limoso-diandrae mechowisko z turzycą bagienną i turzycą obłą

**Zespół Caricetum lasiocarpae mechowisko z turzycą nitkowatą

Bibliografia

ANDRZEJEWSKI H., KUROWSKI J. K., WITOSŁAWSKI R 2002. Nowe stanowisko lipiennika Loesela w środkowej Polsce. Chr. Przyr. Ojcz. 58(6): 70-73.

BERDOWSKI W. 1965. Flora rezerwatu „Łąki Sulistrowickie". Acta Univ. Wratisl. 42 Pr. Bot. 6.

BERDOWSKI W, Panek E. 1998. Szata roślinna rezerwatu „Łaka Sulistrowicka" w województwie wrocławskim. Parki Nar. i Rez. Przyr. 17(3): 3-16.

BŁASZCZYK H. 1959. Flora powiatu włoszczowskiego. Fragm. Flor. Geo-bot. 5(1): 47-96.

BRZEG A. 1998. Geobotaniczna charakterystyka projektowanego rezerwatu częściowego „Łąki Pyzdrskie" w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra", 2: 5-37.

BRZEG A, WOJTERSKA M. 1996. Przegląd systematyczny zbiorowiska roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. ser. Botanika 45: 7-40.

CELIŃSKI F, LUDERA F. ROSTAŃSKI K., SENDEK A., WIKA S. 1974/1975. Nowe stanowiska rzadkich roślin naczyniowych na Górnym Śląsku i terenach przyległych. Cz. I i II. Opolskie TPN. Zesz. Przyr. 14/15: 11-31.

CZARNECKA B. 2003. Siedliska hydrogeniczne doliny rzeki Szum jako ostoje rzadkich i chronionych roślin naczyniowych. Chr. Przyr. Ojcz. 59(2): 42-57.

CZUBIŃSKI Z. 1950. Zagadnienia geobotaniczne Pomorza. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 2: 439-658.

FIJAŁKOWSKI D. 1959. Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przylegających do nich torfowisk. Ann. UMCS. Sect. B, 14(3): 131-206.

FIJAŁKOWSKI D. 1960. Stosunki geobotaniczne torfowiska "Dubeczno" koło Włodawy. Rocz. Nauk Roln., A, 80(3): 449-496.

FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAŁKOWSKA E. 1982. Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu torfowiskowego Wieprzec pod Zamościem. Ann. UMCS C, 37(22): 255-269.

FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAKOWSKA E. 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Rocz. Nauk Roln., 21 7: 5- 415.

GŁAZEK T. 1984. Ctenidio molluscae-Seslerietum uliginosae Klika 1937 em. Głazek 1983 - a new association for Poland. Acta Soc. Bot. Pol. 53,4: 575-583.

GŁAZEK T. 1989. Nowe dla Polski południowej stanowisko Schoenus nigricans L. Fragm. Flor. Geobot. 34: 249-253.

GŁAZEK T. 1992. Lipario-Schoenetum ferruginei - a new plant association. Fragm. Flor. Geobot. 37: 549-562.

GŁAZEK I, WOLAK J. 1991. Zbiorowiska roślinne Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego strefy ochronnej. Monogr. Bot. 72: 3-121.

GŁOWACKI Z., WILCZYŃSKA W 1979. Roślinność projektowanego rezerwatu torfowiskowego w Radeczu, woj. wrocławskie. Acta Uniw. Wratisl. 304. Prace Bot. 22: 37-60.

GRODZIŃSKA K. 1961. Zespoły łąkowe i polne Wzniesienia Gubałowskiego. Fragm. Flor. Geobot. 7(2): 357-418.

GRODZIŃSKA K. 1975. Flora i roślinność Skalic Nowotarskich i Spiskich (Pieniński Pas Skałkowy). Fragm. Flor. Geobot. 21(2): 149-246.

HAJEK M. 1999. The Valeriano simplicifoliae-Caricetum flavae association in the Podhale region (West Carpathians, Poland): notes on syntaxonomical and successional relationships. Fragm. Flor. Geobot. 44: 389-400.

HERBICH J. 1982. Zróżnicowanie i antropogeniczne przemiany roślinności Wysoczyzny Staniszewskiej na Pojezierzu Kaszubskim. Monogr. Bot. , 63. ss. 162.

HERBICH J. 1994. Przestrzenno-dynamiczne zróżnicowanie roślinności dolin w krajobrazie młodoglacjalnym na przykładzie Pojezierza Kaszubskiego. Monogr. Bot. 76: 1-175.

HERBICH J., HERBICHOWA M. 1984. Charakterystyka florystyczna, fitosocjologiczna oraz planowane zabiegi ochronne szaty roślinnej rezerwatu „Piaśnickie Łąki". Dla Woj. Konserwatora Przyrody w Gdańsku. Mscr.

HERBICH J., HERBICHOWA M., SIEMION D. 1994. Stan zachowania flory i zbiorowisk roślinnych Torfowisk Kawęczyńskich (Mechowisk Sulęczyńskich) oraz zasady i program ich ochrony. Dla Woj. Konserwatora Przyrody w Gdańsku. Mscr.

HEREŚNIAK J. 1972. Zbiorowiska roślinne doliny Widawki. Monogr. Bot. 35: 3-160.

HOLUK J. 1996. Próba aktywnej ochrony torfowisk węglanowych w Chełmskim Parku Krajobrazowym. W: Radwan S. (red.) Funkcjonowanie ekosystemów wodno-błotnych w obszarach chronionych Polesia. Wyd. UMCS, Lublin: 127-131.

JARGIEŁŁO J. 1976. Stosunki geobotaniczne torfowisk „Krowie Bagno" i „Hańsk". Cz. I i II. Ann. UMCS, E, 31 (7): 83-117.

JASNOWSKA J., JASNOWSKI M. 1991. Dynamika rozwojowa roślinności torfotwórczej w rezerwacie „Kłocie Ostrowickie". Cz. I-III, Zesz. Nauk. AR Szczec. Ser. Rol. 149(51): 11-52.

JASNOWSKA J. , JASNOWSKI M. , FRIEDRICH S. 1993. Badania geobotaniczne w dolinie Rurzycy na Równinie Wałeckiej. Cz. I-IV, Zesz. Nauk. AR w Szczecinie. Ser. Rol. 155(54): 5-96.

JASNOWSKI M. 1962. Budowa i roślinność torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Soc. Scien. Stet. 10: 1-339.

JASNOWSKI M. 1975. Torfowiska i tereny bagienne w Polsce. W: N. J. Katz (red.) Bagna kuli ziemskiej, PWN, Warszawa: 356-390.

JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., FRIEDRICH S. 1986. Roślinność rzeczna, torfowiskowa i źródliskowa projektowanego Drawieńskiego Parku Narodowego. W: Agapow L., M. Jasnowski (red.) Przyroda projektowanego Drawieńskiego Parku Narodowego, Gorz. Tow. Nauk. , Gorzów: 69-94.

JASNOWSKA J., JASNOWSKI M. 1983. Zbiorowiska roślinne zwiążku Caricion lasiocarpae V d. Bergh. ap. Lebr. 49. torfowisk mszarnych na Pojezierzu Bytowskim. Zesz. Nauk. AR w Szczecinie, 104: 65-80.

JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., KOWALSKI W, MARKOWSKI S., RADOMSKI J. 1972. Warunki siedliskowe i szata roślinna torfowiska nakredowego w rezerwacie Tchórzyno na Pojezierzu Myśliborskim. Ochr. Przyr. 37: 157-232.

KACZMAREK Cz. 1960. Wapieniolubna roślinność łąkowo-bagienna na Wysoczyźnie Leszczyńskiej pomiędzy Gostyniem a Śremem. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. Botanika 6: 207-231.

KACZMAREK Cz. 1962. Wapniolubna roślinność łąkowo-bagienna na Wysoczyźnie Leszczyńskiej między Lesznem a Książem Wlkp. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. Botanika 10: 291-307.

KACZMAREK Cz. 1963. Rozmieszczenie wapniolubnej roślinności takowej na pojezierzu Leszczyńskim. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. , B. 12:213-225.

KORNAŚ J., MEDWECKA-KORNAŚ A. 1967. Zespoły roślinne Gorców. 1. Naturalne i na wpół naturalne zespoły nieleśne. Fragm. Flor. Geobot. 13: 167-316.

KRZACZEK I, KRZACZEK W. 1974. Torfowiska okolic Janowa Lubelskiego. Ann. UMCS, Sect. C, 29: 383-402.

KRZACZEK T, KRZACZEK W. 1977. Łąki północno-wschodniej części województwa Tarnobrzeg. Ann. UMCS, Sect. C, 32: 225-241.

KUCHARCZYK M. 1995. Szata roślinna torfowisk „Brzeźno" i „Błota Serebryskie" jako efekt różnorodnych wpływów antropogenicznych. Mater. Konfer. i symp. 50 Zjazdu PTB - Kraków, 1995: 214.

KUCHARCZYK M. 1996. Antropogeniczne przemiany flory i roślinności torfowisk węglanowych w Chełmskim Parku Krajobrazowym. W: Radwan S. (red.) Funkcjonowanie ekosystemów wodno-błotnych w obszarach chronionych Polesia. Wyd. UMCS, Lublin, 11 7-121.

KUCHARSKI L. 1986. Stanowisko kosatki kielichowej (Tofieldia calyculata) i lipiennika Loesela (Liparis loeseli) w województwie piotrkowskim. Chr. Przyr. Ojcz. 42: 60-91.

KUCHARSKI L. 1996. Nowe stanowiska turzycy Davalla Carex davalliana w Polsce środkowej. Chr. Przyr. Ojcz. 52(4): 92-94.

KUCHARSKI L. 1998. Interesujące zespoły roślinne występujące na torfowiskach Polski Środkowej. Acta Univ. Lodź, Folia bot. 12: 95-108.

KUCHARSKI L, PISAREK W 2001. Roślinność terenów podmokłych w Polsce Środkowej i jej ochrona. Chr. Przyr. Ojcz.. 57(5): 33-54.

KUROWSKI J. K. 2002. Sulejowski Park Krajobrazowy. W: Kurowski J. K. (red.) Parki krajobrazowe Polski Środkowej -przewodnik sesji terenowych. Kat. Geobot. i Ekol. Roślin UŁ, Łódź: 72-85.

KUROWSKI J. K., KUCHARSKI L, WARCHOLIŃSKA A. U. 2002. Roślinność. W: KUROWSKI J. K. (red.) Parki krajobrazowe Polski Środkowej -przewodnik sesji terenowych. Kat. Geobot. i Ekol. Roślin UŁ, Łódź, 29-51.

KWIATKOWSKI R 1997. Wstępna charakterystyka geobotaniczna Gór Ołowianych. Ann. Silesiae 27: 31-47.

KWIATKOWSKI R 1999. Caricetum paniceo-lepidocarpae a plant association new to Poland. Fragm. Flor. Geobot. 44, 2: 375-388.

MARKOWSKI R., STASIAK J. 1988. Juncus subnodulosus. W: A. JASIEWICZ (red.) Materiały do poznania gatunków rzadkich i zagrożonych Polski. Fragm. Flor. Geobot., 33 (3-4): 386-396.

MATUSZKIEWICZ W, MATUSZKIEWICZ A. 1974. Mapa zbiorowisk roślinnych Karkonoskiego Parku Narodowego. Ochr. Przyr. 40: 45-112.

MAZARAKI I. 1979. Rośliny naczyniowe młak, torfowisk, bagien i wód doliny Wisły i Przemszy w Ziemi Chrzanowskiej. W: Zagrożenie i ochrona środowiska przyrodniczego Ziemi Chrzanowskiej i pustyni Błędowskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr. 7: 153-162.

MEDWECKA-KORNAŚ A. 1959. Roślinność rezerwatu stepowego "Skorocice" koło Buska. Ochr. Przyr. 26: 1 74-260.

MEDWECKA-KORNAŚ A. 1976. Szata roślinna dorzecza Białej Dunajcowej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr. 5: 137-167.

MICHALCZUK W, STACHYRA R 2003. Nowe stanowiska lipiennika Loesela Liparis loeselii na Zamojszczyźnie. Chr. Przyr. Ojcz. 59(5): 122-125.

MICHALIK S. 1989. Gorce. Wiedza Powszechna, ss. 209

MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H. 1993. Roślinność Kotliny Zakopiańskiej. W: Z. MIREK, PIĘKOŚ-MIRKOWA H. (red.) Przyroda Kotliny Zakopiańskiej. TPN, Kraków-Zakopane: 93-115.

MOTYKA J., DOBRZAŃSKI B., ZAWADZKI S. 1950. Wstępne badania nad łąkami południowo-wschodniej Lubelszczyzny. Ann. UMCS, Sect. E, 3: 367-447.

OSADOWSKI Z. 2000. Transformation of the spring-complexes' vegetation on the area of the upper Parsęta catchment. W: JACKOWIAK B. , ŻUKOWSKI W, (eds.). Mechanisms of anthropogenic changes of the plant cover. UAM, Poznań, 2000: 235-247.

PAŁCZYŃSKI A. 1975. Bagna Jaćwieskie. Pradolina Biebrzy. Roczn. Nauk. Roi., ser. D, Monografie, 145. PWN. ss. 232 + Tab.

PAWŁOWSKI B., PAWłOWSKA S., ZARZYCKI K. 1960. Zespoły roślinne kośnych łąk północnej części Tatr i Podtatrza. Fragm. Flor. Geobot. 6(2): 95-223.

PIĘKOŚ-MIRKOWA H., MIREK Z. 1996. Zbiorowiska roślinne. W: MIREK Z., GłOWACIŃSKI Z., KLIMEK K., PIĘKOŚ-MIRKOWA H. (red.) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. TPN, Kraków-Zakopane, 237-274.

PISAREK W. 1996. Mokradła Wyżyny Przedborskiej: 1. Zbiorowiska roślinne i sigmasocjacje. Fragm. Flor. Geobot. Ser. Polonica 3: 311-331.

PLACKOWSKI R. 1988. Nowe stanowisko Liparis loeselii (L.) Rich. w województwie piotrkowskim. Fragm. Flor. Geobot. 33(1-2): 41-48.

PRZYBYŁA B. 1974. Gatunki roślin rzadko występujące w powiecie chrzanowskim. Chr. Przyr. Ojcz. 30(2): 137-157.

SAŁATA B. 1964. Rzadsze rośliny okolic Annopola nad Wisłą (woj. lubelskie). Fragm. Flor. Geobot. 10(4): 425-430.

STUCHLIKOWA B. 1967. Zespoły łąkowe pasma Policy z Karpatach Zachodnich. Fragm. Flor. Geobot. 13: 357-402.

SZELĄG Z. 2001. Schoenus nigricans L. W: Polska Czerwona Księga Roślin, paprotniki i rośliny kwiatowe. Kaźmierczakowa R. , Zarzycki K. (red.). PAN, Inst. Botaniki im W. Szafera, Inst. Ochr. Przyr. , Kraków: 487-488.

TOMASZEWSKI D. 1998. Stan flory rezerwatu "Torfowisko Źródliskowe w Gostyniu Starym" koło Gostynia. Parki Narod. i Rezer. Przyr. 17(2): 37-54.

TYSZKOWSKI M. 1992. Godne ochrony torfowisko nad Jeziorem Białym kolo Augustowa. Chr. Przyr. Ojcz. 48(6): 68-72.

TYSZKOWSKI M. 1993. Eleocharitetum quinqueflorae, the initial plant association of the calcareous fens in Poland. Fragm. Flor. Geobot. 38(2): 621-626.

WILGAT T, FIJAŁKOWSKI D. 1975. Projekt ochrony krajobrazu w przyszłym Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Ochr. Przyr. 40: 11-44.

WITOSŁAWSKI R 1988. Tofieldia calyculata i inne interesujące gatunki z okolic Bąkowej Góry na Wzgórzach Radomszczańskich. Fragm. Flor. Geobot. 33(1/2): 3-10.

WITOSŁAWSKI R, RUDAK M., KIEDRZYNSKI M. 2002. Przedborski Park Krajobrazowy. W: Kurowski J. K. (red.) Parki krajobrazowe Polski Środkowej -przewodnik sesji terenowych. Kat. Geobot. i Ekol. Roślin Ut, tódź: 65-71.

WOJTERSKA M., STACHNOWICZ W, MELOSIK I. 2001. Flora i roślinność torfowiska nad jeziorem Rzecińskim koło Wronek. W: Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowo-pomorskiego. Przew. do sesji teren. 52. Zjazdu PTB: 211-219.

WOŁEJKO L. 2000a. Dynamika fitosocjologiczno-ekologiczna ekosystemów źródliskowych Polski północno-zachodniej w warunkach ekstensyfikacji rolnictwa. Rozpr. AR w Szczecinie 195: 5-112.

WOŁEJKO L. 2000b. Roślinność mechowiskowa z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae kompleksów źródliskowych Polski północno-zachodniej. Fol. Univ. Agric. Stetin. 213 Agricultura (85): 247-266.

WOŁEJKO L. 2001. Stratygrafia torfowisk soligenicznych Polski północno-zachodniej. Woda -Środowisko - Obszary wiejskie, 1(1): 83-103.

ZABAWSKIJ. , MATULA J. 1976. Nowe stanowisko Schoenus nigricans L. w Polsce. Fragm. Flor. Geobot. 22. : 281-284.

ZABOKLICKA L. 1964. Nowe stanowisko pierwiosnki omączonej (Primula farinosa L.) w Polsce. Fragm. Flor. Geobot. 10: 437-483.

ZARZYCKI K., GŁOWACIŃSKI Z. 1986. Bieszczady. Wiedza Powsz. , Warszawa ss. 181.

ZEMANEK B., TOWPASZ K. 1995. Pogórze Karpackie i Bieszczady. W: Z. MIREK, WÓJCICKI J. J. (red.). Szata roślinna Parków Narodowych i Rezerwatów Polski Południowej. Przew. Sesji Teren. 50. Zjazdu PTB, Kraków.

Maria Herbichowa, Lesław Wołejko